TRAVMA İNKÂRI NEDİR? NASIL ANLAŞILIR VE NEDEN ÖNEMLİDİR?

İnkâr, sizi duygusal acılardan koruyan ve zaman zaman hepimizin kullandığı bir savunma mekanizmasıdır. Fakat bazen iyileşmeye engel olabilecek kadar tehlikelidir.

Biraz zaman alsa da her türlü travmayı atlatmak mümkündür. Travma atlatma sürecinde bazı insanlar için iyileşmeye yönelik ilk adımı atmak çok zor olabilir. Çünkü travmatik olayla ve bu olayın o kişi için ne anlama geldiğiyle yüzleşmesi, can yakıcıdır. Bu yüzden inkâr, çoğu kişinin acı verici hislerden kaçınmak için yaşadığı travmaya karşı verebileceği doğal bir tepkidir. Travmayı inkâr etmek, sizi travmatik olaydan duygusal ve zihinsel olarak tamamen koparan bir kalkan görevi görebilir. Fakat o travmanın yaşanmış olduğu gerçeğini değiştiremez ve sizde bıraktığı olumsuz duyguları iyileştirmeye yardımcı olmaz. Bu yüzden insanların travmalarını neden inkar edebileceğini öğrenmek, özellikle travma inkarı yaşayan kişiler için güçlü bir iyileşme aracı olacaktır.

TRAVMA NEDİR?

Travma en temelde, üzücü bir olayı veya olaylar dizisini deneyimlemeye ya da bu olaylara tanık olmaya verilen duygusal bir tepkidir.

Travmaya neden olabilecek bazı deneyimler şunlardır:

Kazalar
Doğal afetler
Çocukluk döneminde istismar
Aile içi şiddet
Sevilen bir kişinin kaybı
Cinsel, fiziksel istismar/saldırı
Fiziksel, psikolojik, cinsel işkence görme
Savaş

Travmatik deneyimlerden sonra bireylerde aşağıdaki zihinsel sağlık sorunları oluşabilir:

Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB)
Karmaşık Travma Sonrası Stres Bozukluğu (K-TSSB)
Depresyon
Kişilik Bozuklukları
Şizofreni
Madde Kullanım Bozukluğu

TRAVMA İNKÂRI NEDİR?

Travmayı inkâr etmek, travmadan kaynaklanan baş edilmesi güç olumsuz duygulardan kaçmanın etkili bir yoludur. Beynimiz, baş edilmesi güç olumsuz duygulardan kaçınmak için başka pek çok yol kullanır. İnkâr da bu baş etme mekanizmalarından bir tanesidir ve yararlıdır. Travmayı inkâr etmek yani hiç yaşanmamış gibi günlük hayata devam etmek, kısa vadede faydalı olabilir. Kişinin yeniden gücünü toplamasına ve hayatına devam edebilmesine yardımcı olabilir. Yaşanılan olayın hayat üzerindeki olumsuz etkilerini en aza indirmeye destek olur. Ancak olması gerekenden daha uzun süreler boyunca travmayı inkâr etmek, ilerleyen zamanlarda daha fazla acıya neden olur. Çünkü inkâr sürecinde, yaşanılan tatsız deneyimlerle ilgili duygular bastırılsa da, beden ve zihin, yaşanılan acı deneyimlerin yükünü travmayla yüzleşene kadartaşımaya devam eder.

Travmanın belirtileriyle yüzleşmek kolay değildir fakat ödüllendiricidir. Büyümeye ve gelişmeye, geçmişten dersler alıp güçlenmeye yardımcı olur. Büyümenin, gelişmenin ve kendini gerçekleştirmenin acı dolu fakat büyük ve etkili bir parçasıdır.

İnkarın psikolojik işlevi, travma yaşayan kişiye toparlanabilmesi için zaman kazandırmak ve yıkıcı deneyimlerden sonra biraz nefes alabilmek için baş etmesi güç deneyimlerle ilgili tüm duyguları ve düşünceleri bir kenara itmektir. Bunu bilinçli ya da bilinçsizce yani hiç farkında olmadan da yapabilirsiniz. Travmalardan sonra inkârdan başka psikolojik savunma mekanizmaları da devreye girebilir. Bunlar:

Kendinden Ayrışma (Kişinin yaşadığı olayı kendisinin değil de bir başkasının yaşadığını hissetmesi. Kendi duygularına ve düşüncelerine “yabancılaşması”. )
Duygusal Uyuşukluk
Anosognozi (Kişinin sahip olduğu hastalığı fark etmemesi, kabullenmemesi durumu)
Duygusal Körelme (Kişinin duygularını eskisi kadar güçlü, yoğun hissedilememesi)

İNKÂR İLE DUYGUSAL KAÇINMA ARASINDA NASIL BİR FARK VARDIR?

İnkâr şuna benzer: Odanızın orta yerinde bir fil duruyor ve siz bu filin varlığını tamamıyla görmezden geliyorsunuz. Duygusal kaçınma ise acı verici duygulardan kaçınmak için travmanın neden olduğu yıkıcı deneyimlerden uzaklaşma girişimidir. Yani odanızın orta yerinde duran filin size çıkardığı zorlukları, düşünmemeye çalışırsınız. Travmayı inkâr eden kişi, travmatik deneyimden hiç etkilenmediğini söyleyebilir, hiç etkilenmediğine inanır ve buna göre davranır. Duygusal kaçınma davranışı gösteren kişi ise, travmanın acı verici etkilerinden kaçınmak için alkol kullanmayı ya da ailesinden, arkadaşlarından kopuk şekilde yaşamayı tercih edebilir.

ÇÖZÜMLENMEMİŞ TRAVMANIN İNKÂR EDİLMESİ

Çözümlenmemiş travmaların inkâr edilmesi, yok sayılması şu konularda yardımcı olabilir:

Acıdan kaçabilmek
Hayata devam edebilmek
“Kontrol illüzyonu ”nu sürdürebilmek (Her şey kontrol altındaymış, hiçbir sorun yokmuş gibi yaşamaya devam edebilmek)
Acı veren kişilere sadık kalmaya, bağlanmaya devam edebilmek (özellikle bu kişiler aile bireyleri, eş, evlat olduğunda)
Özgüveni koruyabilmek

Araştırmacılar, özellikle çocukluk travmalarını inkâr eden kişilerin, gelecekte depresyon, anksiyete gibi zihinsel hastalıklara karşı kendilerini daha iyi koruyabilmelerini sağlayan bir pozitif düşünce yapısına sahip olduklarını bulmuşlardır.

İnkâr ayrıca, travmanın profesyonel bir destek olmadan daha zor iyileşebileceğini kabullenmeyenler için bir kaçış kapısıdır. Bu kişiler travmalarını bütünüyle inkâr ettikleri için terapiste gitmekten kaçınabilirler. Ayrıca Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB), depresyon tanısı almak gibi durumların damgalanmaya yol açabileceğinden çekinen kişiler, damgalanmaktan kaçınmak için de inkâr mekanizmalarını çalıştırabilirler. Fakat inkâr uzun vadede, iyileşme becerilerinin önünde bir engel oluşturmaktan başka bir işe yaramayacaktır.

İNKÂR SÜRECİNDE OLUP OLMADIĞINIZI NASIL ANLARSINIZ?

Kendinizin veya sevdiğiniz birinin travma inkarı yaşadığından şüpheleniyorsanız bu süreci tanımlamaya ve anlamlandırmaya yardımcı olabilecek bazı işaretler vardır:

Birileri olayı gündeme getirdiğinde konuyu değiştiren ilk kişi siz olabilirsiniz.
Çevrenizdeki insanlar kendilerini duygusal veya savunmasız hissettiklerinde kendinizi rahatsız hissedebilirsiniz.
Biri size, yaşadığınız travma ile ilgili sorular sorduğunda bilgi vermek istemeyebilir ya da konuyu başka yöne çekme ihtiyacı hissedebilirsiniz.
Romantik ilişkilerle çok fazla oyalanmak, fazla çalışmak, alkol ya da madde kullanmak gibi kaçınma davranışları sergiliyor olabilirsiniz.
İnkârın en bariz belirtilerinden biri de kişinin minimizasyon (yaşanılan olayın ve olayın etkilerinin küçümsenmesi) yapmasıdır.

Minimizasyon yapan kişiden şu cümleleri sık sık duyabilirsiniz:

“Bu eminim herkesin başına geliyordur.”

“Geçmişi konuşmanın bir anlamı yok. Her şey geride kaldı.”

“Ben güçlüyüm. Bu tür olaylar bana zarar veremez.”

Yukarıdaki işaretler yaşadıklarını inkâr eden kişilerde sık sık görülse de, her insan farklıdır. Yukarıdaki örnekler sizin ya da sevdiğiniz kişinin yaşadıklarına benzemiyor olabilir ya da siz olayları farklı bir şekilde ele alıyor olabilirsiniz. Bunu netleştirmenin en kesin ve doğru yolu, bir uzman yardımıyla kendinizi keşfetmenizdir.

TRAVMALAR NASIL İYİLEŞİR?

Travmaların iyileşmesi zaman alır ancak iyileşme kesinlikle mümkündür. İyileşme başladığı zaman, ne kadar ağır olduğunu bile unuttuğunuz, uzun yıllardır sırtınızda taşıdığınız bir çantayı çıkarıp atmış gibi hissedebilirsiniz. Travma çözüldükçe, rahatlama, tamamlanma, hafiflik, kurtuluş ve neşe gibi sizin için yeni, pek çok olumlu duyguyu yeniden hissetmeye başlayabilirsiniz. İyileşme yoluna girmek ve inkâr davranışlarını yönetmek için şu ipuçlarından faydalanın:

Profesyonel Destek Almak

Profesyonel yardıma başvurmak korkutucu görünebilir. Fakat travma konusunda uzman terapistler, travmayı güvenli ve zamana yayarak en uygun şekilde iyileşmenize yardımcı olabilmek için eğitilmişlerdir. Travma yaşayan kişilerin terapiden kaçmalarının en yaygın nedenlerinden biri, eğer terapiye giderlerse başlarına gelenleri sürekli anlatmaları gerekeceğini varsaymalarıdır ancak dönüştürücü travma terapisi gibi, olayları sözlü bir şekilde anlatmanın gerekmeyeceği terapi yolları vardır. İyi bir travma terapisti, travmanızı atlatmak için bedeninizi, sanatınızı ve diğer ifade biçimlerinizi etkili şekilde kullanmanıza yardımcı olacaktır.

Kendi Kendine Yardım

Bir ruh sağlığı uzmanıyla birlikte girdiğiniz iyileşme sürecinde, zihninizi ve ruhunuzu besleyen etkinliklere katılmak size yardımcı olabilir.

İyileşmeye yardımcı olabilecek bazı aktiviteler: