Yetişkin ve Aile

“Dostunu yakın tut, düşmanını daha yakın…” Karşınızda bir manipülatör olduğunu fark ettiğinizde en güçlü silahınız onu çok iyi tanımak olacaktır. Böylece onunla iletişim kurarken stratejik yanıtlar verebilirsiniz. Çoğu insan, istismara uğradığında karşısındaki istismarcı gibi tepki vermeye çalışır. Fakat asıl önemli olan, o kişinin bunu neden yaptığını anlayabilmektir.

İnsanlar pasif-agresif tavırlar sergilediklerinde bu tavırların altında yatan şey aslında saldırganlıktır. Davranışlarının ne ölçüde bilinçli ya da bilinçsiz olduğu tartışılır. Fakat bu, zaten maruz kalan kişi için çok da önemli değildir. Biri size açık ya da örtük bir şekilde saldırgan davranıyorsa bilinçli veya bilinçsiz yapıyor olması hiçbir şeyi değiştirmez.

Psikolog George Simon’a göre, manipülatör bireyler güç, kontrol sahibi olmak ve istediklerini elde etmek için yaptıkları her şeyi kasıtlı bir şekilde yapıyorlar. Sosyopatlar ve narsistler,yani temelde kişilik bozukluğu yaşayan kişiler; uyguladıkları taktileri, savunma mekanizmalarının normalde işlediği gibi, bilinçsiz bir şekilde uygulamıyorlar. Bununla birlikte, bu taktikleri uygulamak onlar için öylesine alışkanlık haline gelmiştir ki, zaman içinde yaptıklarını aslında düşünmeden yapar hale geliyorlar ama yine de ne yaptıklarının ve karşılarındaki kişiyi nasıl etkilediklerinin bilincindedirler.

Manipülatör Bireylerin Hedefleri Nedir?

Aslında yapılan tüm manipülasyonların amacı, kişinin kendi ihtiyaçlarını karşılayabilmesi için karşı tarafı etkilemesidir. Ancak manipülatörlüğü alışkanlık haline getirmiş kişiler, güç ve kontrol için bunu yapmaya başlarlar ve aldatıcı, istismar edici yöntemler kullanırlar. Genellikle pasif-agresif tutumlar sergilerler. Herhangi bir eleştiriyi saptırmak ve kabul etmemek için türlü yalanlar söyleyebilirler. Amaçlarına ulaşmak için çok şefkatli davranabilirler, kırılgan bir yapıya bürünebilirler, şikâyetlerinizve eleştirileriniz karşısında şok olmuş gibi tepkiler verebilirler.

• Kendinizden ve algılarınızdan şüphe duymanızı sağlamak için
• Saldırgan niyetlerini gizlemek için
• Kendi gerçekleriyle yüzleşmemek için
• Sorumluluktan kaçmak için
• Değişmek zorunda kalmamak için

Manipülasyon yapabilirler. Sonunda da siz mağdur olursunuz. Kendinize, duygularınıza, düşüncelerinize, benliğinize olan saygınızı ve güveninizi kaybedebilirsiniz.

Manipülatör Kişilerin Uyguladığı Gizli Manipülasyon Taktikleri

Manipülasyon; eleştiri, narsistik ve duygusal istismar gibi incelikli bir şekilde yapılabileceği gibi aleni bir şekilde de yapılabilir. Manipülatörlerin en favori gizli silahları şunlardır: Suçlama, şikâyet etme, kıyaslama, yalan söyleme, inkâr etme, salağa yatma, masumu oynama, duygusal şantaj, unutma, dikkatsizlik, sahte endişe, sempati, özür, hediyelere boğma, iyilik yapma vb…

Yalan Söyleme

Yalan söylemeyi alışkanlık haline getirmiş kişiler bazen bunu “gereksiz” anlarda da yapabilirler. Korktukları veya suçlu oldukları için değil, sizi şaşırtmak ve istediklerini yapabilmek için de yalan söyleyebilirler. Söylenen her şey doğru olsa da belirsizlik veya bazı bilgilerin eksik aktarılması da yalan söylemektir.

İnkâr

Bu kişilerde görülen inkâr; istismara uğramak, sevilen birinin kaybı gibi üzücü yaşam olaylarıyla yüzleşmekten kaçarken bilinçsizce kullanılan savunma mekanizması gibi değildir. Manipülatör kişiler; vaatler, anlaşmalar ve davranışlar hakkında kendilerini savunabilmek için bilinçli bir şekilde inkâr yöntemini kullanırlar. Bu yöntem, rasyonelleştirmeyi (yaptıkları yanlış bir şeyi bir mantığa büründürerek anlatma) ve mazeretleri de içerir.

Kaçınma

Manipülatörler, ne pahasına olursa olsun yüzleşmekten ve sorumluluk almaktan kaçmak isterler. Tartışmayı reddederek davranışlarıyla ilgili konuşmaktan kaçınabilirler. Hatta bunu yaparken “Ben artık bunları konuşmak istemiyorum. Beni çok rahatsız ediyorsun.” gibi ifadelerle birleştirip sizin suçlu hissetmenize bile sebep olabilirler.

Bir manipülatör, büyük bir incelikle konuyu değiştirerek de kaçınma davranışı sergileyebilir. Övünme veya tam aksine iltifatlarla, duymak isteyeceğiniz sözlerle konunun üstünü örtebilirler. Neye kızdığınızı veya nasıl hissettiğinizi size unutturabilirler. Ustalıkla planlanmış bu tür manipülasyonları fark etmekte çok zorlanabilirsiniz. Bu yüzden karşınızdaki kişinin size anlattıklarını düşünün. Anlattıkları ve yaşadığı hayat tutarlı mı kontrol edin.

Suçlama, Suçluymuş Gibi Davranma ve Utandırma

Bu taktikler, manipülatörün başkalarını kendi davranışlarıyla suçladığı bir savunma mekanizması olan “yansıtma”yı içerir. Yani kendi eksikliklerini, hatalarını, yanlışlarını sanki siz yapıyormuşsunuz gibi yansıtırlar ve sizi buna inandırırlar. Manipülatörler “En iyi savunma iyi bir hücumdur.” der. Suçu başkasına atmak ve mağdur olan kişiyi oynamak her zaman etkili bir taktiktir. Manipülatör yani asıl suçlu olan kişi ustalıkla “masum” rolüne bürünürken, asıl mağdur kişiler suçluluk ve utanç duygusuna kapılırlar.

Suçluluk duygusuna kapılmanız ve utanmanız odağı tamamen size çevirirken sizi zayıflatır. Böylece manipülatör kişi amacına ulaşır ve kendisini üstün hisseder. Örneğin,partnerinizin sizi aldattığına dair onun telefonundan bir kanıt yakaladınız. Manipülatör partneriniz, onun telefonunu izinsiz kurcaladığınız için sizi suçlamaya başlar. Üzerine gerçekten haksız olabileceğiniz diğer kozlarını da kullanarak odağı hızlıca size çevirir.

Bu kişiler, kendinizi yetersiz hissetmenizi sağlamak için suçlamadan daha da yıkıcı olan bir taktik kullanırlar: Utandırma! Sadece eylemleriniz sebebiyle değil, kişilik özellikleriniz veya herhangi bir düşüncenizle ilgili müthiş bir utanç yaşamanıza sebep olarak sizi küçük düşürürler. Örneğin çocuğunuzla ilgili bir durumu kastederek “Çocuklar, nasıl ebeveyn olunacağını bilen bir anne tarafından yetişseydi şu şekilde davranırlardı” diyebilir. Karşılaştırma, incelikli ama güçlü bir utandırma biçimidir. Aynı şekilde ebeveynlerin kardeşleri ve çocuklarının arkadaşlarını karşılaştırması da zararlıdır. Bazı ilişkilerde çiftler, partnerini küçük düşürmek için eşlerini eski partneriyle karşılaştırabilir.

Gözdağı Verme

Bu taktiği doğrudan tehditlerle uyguladıkları gibi incelikli şekillerde de uygulayabilirler. Örneğin “Ben her zaman yolumu bulurum. Bana hiçbir şey olmaz.” , “Kimse benim yerimi dolduramayacak.”, “Artık eskisi gibi genç değilsin.”, “Benim arkamda çok sağlam insanlar var.” gibi ifadelerle açıkça gözdağı verebilirler. Ya da sizde korku uyandırmak için çeşitli hikayeler anlatabilirler. “Kocasını terk etti. Sonra ne oldu? Çocuklarını, evini, arabasını her şeyini kaybetti. Şimdi kim bilir ne haldedir?” “Bir keresinde neredeyse bir adamı öldürüyordum. Sana bunu daha önce anlatmış mıydım?” gibi…

Kurbanı Oynamak

Bu, asıl kurban olan kişiyi suçlamaktan farklıdır. “Zavallı ben…” taktiğini kullanarak sizi suçlamak yerine sempati uyandırmayı hedeflerler. Böylece onların ihtiyaçlarını karşılamak istersiniz. “Bana yardım etmezsen ne yapacağımı bilmiyorum.” gibi. Hatta daha da ilerisi eğer o kişiyi terk ederseniz intihar edeceklerini söylerler. Ayrıca “Bana neden böyle davranıyorsun?” “Beni umursamıyorsun.” “Kimse bana yardım etmez ki…” gibi söylemlerle de sizi manipüle edebilirler. Unutmayın ki, bir başkasının sizden bağımsız olarak içine düştüğü bir durum veya sergilediği bir davranışla ilgili suçluluk duymak mantıksızdır. Kendinizi suçlu hissetmeyin. O kişiye yardımcı olabilmek için gereksiz tavizler vermeyin.

Yukarıda bahsi geçen tüm taktikler yıkıcıdır. Zaman içinde travmatize olabilirsiniz ve öz değeriniz ciddi şekilde zarar görebilir. Bu süreçte farkındalık ilk adımdır. Olayları net bir şekilde görebilmek için yardıma ihtiyacınız olabilir. Aranızda geçen konuşmaları yazabilir ve kullandığı taktikleri belirlemeye çalışabilirsiniz. En önemlisi, yapması zor olsa da karşınızdaki manipülatörün sözlerini ve tutumlarını kişisel algılamamalısınız.

KAYNAK
Lancer D., (22 Mayıs 2019). TacticsManipulatorsUseto Win andConfuseYou. PsychCentral.

DBE Yetişkin ve Aile Psikolojik Danışmanlık Merkezi
Bizi Arayın  Terapistlerimiz