İNSANLAR GERÇEKTEN DEĞİŞEBİLİR Mİ?

Sevdiğiniz bir insan kalbinizi kırdığında size söyleyeceği ilk şeylerden birisi şu olabilir: “Bana bir şans daha ver. Nasıl değişeceğimi göreceksin.” O kişiye gerçekten çok inanmak isteseniz de acaba insanlar gerçekten değişebilir mi yoksa sadece yalan mı söylerler? Bunun cevabı çok basit… Evet insanlar değişebilirler ancak bu deneyime açık olmayı ve çok emek vermeyi gerektirir.

Değişim o kadar da kolay değildir. Hangi davranış içinizden geliyorsa onu gerçekleştirmeniz her zaman daha olasıdır ve kolaydır. Ancak bu, sizin veya başkalarının değişemeyeceği anlamına gelmez. Eğer gerçekten çaba gösterilirse herhangi bir insanın değişebilmesi mümkündür. İnsanların hayatlarında değişiklik yapabilme yeteneğini etkileyen birkaç önemli faktör vardır. Bunlar; genetik, motivasyon ve kişiliği içerir.

Daha iyi bir hayat kurabilmek için madde bağımlılığından kurtulan, yıllarca psikolojik ve fiziksel şiddet gördüğü partnerini terk ederek kendisine yeni bir yol çizen, çok bencil ya da umursamaz olup sonradan hayatlarını başkalarına iyilik yapmaya adayan insanların hikâyelerini hepimiz duymuşuzdur. İnsanlar, başkalarına kendi ahlaki ve vicdani değerlerine göre tepki gösterme eğilimindedirler. Bu hikâyeler de insanların değişebileceğini ve daha olumlu bir yöne doğru ilerleyebileceklerini gösteriyor. 200 kişi ile yapılan bir çalışmada, doğru tedavi yöntemleri izlendiğinde insanların kişilik yapılarının bile değiştirilebileceği ortaya kondu. Herkesin hayatında geliştirebileceği, değiştirebileceği alanlar vardır ve insanlar gerçekten istedikleri zaman değişirler.

İnsanlar Biyolojik Olarak Değişebilir Mi?

Henüz kesin bir kanıya varılmış olmasa da bugün, genlerimizin hayatlarımız ve kişiliğimiz üzerinde ne kadar etkili olduğunu biliyoruz. Her ne kadar çevresel faktörler düşünme şeklimizi, davranışlarımızı şekillendirse de genetik yani biyolojik faktörler de kişiliğimiz ve davranışlarımız üzerinde oldukça etkilidir. Günümüzde birçok psikolog genetik faktörlerin çevresel faktörlerden daha önemli olduğunu düşünüyor. Bu düşünce akımına göre, “Bir leopar beneklerini değiştiremez.” Yani insanlar, genlerinden dolayı bazı sosyal kalıpları, düşünce şekillerini takip etme eğilimindedirler. Çevresel faktörler her ne kadar davranışları etkilese de bir insan, kendi biyolojisine aykırı şekilde var olamaz. Fakat insanların kişilik özellikleri genleri tarafından belirlenmiş olsa da, toplum ve çevre için olumsuzluk yaratabilecek davranışları yeniden düzenleyebilir, kötü alışkanlıkları değiştirebilirler. Bu konuda hala umut var.

Genlerin Mirasın Değişimdeki Rolü

Bilim insanları, insanların kişilik özelliklerini beş temel farklı faktör altında ele aldılar. Bu beş faktör: deneyime açıklık, dışa dönüklük, nevrotiklik (duygusal denge), vicdanlı olmak ve uyumlu olmaktır. Bu temel faktörler insanların nasıl düşündüklerini ve nasıl davranışlar sergilediklerini açıklamaya yardımcı olur. Kişilik testlerinde her insanın bu beş faktörden aldığı puan değişiklik gösterecektir. Yapılan çalışmalar, çoğu özelliğin yetişkinlik boyunca neredeyse aynı kaldığını göstermektedir.

Kişilik Bozukluklarının Değişimdeki Rolü

Eğer Antisosyal Kişilik Bozukluğu, Narsist Kişilik Bozukluğu gibi kişilik bozuklukları söz konusu ise değişim ancak profesyonel bir yardım alındığında mümkün olabilir. Örneğin Bilişsel Davranışçı Terapi, olumsuz alışkanlıkları ve davranışları yeniden programlamayı içerir. Ancak terapiler ve hatta ilaç tedavileri ne kadar güçlü olursa olsun Antisosyal ya da Narsist Kişilik Bozukluğu gibi durumlarda değişimi görebilmek çok zor olabilir. Ancak tüm zorluklara rağmen pes edilmediğinde elde edilen sonuçlar, kişinin tüm sevdiklerini şaşırtacak ve çok mutlu edecek düzeyde olabilir.

Bu süreçte neyi değiştirmeyi istediğinizi bilmeniz çok önemlidir. Bahsettiğimiz zorlayıcı kişilik bozuklukları dışında, kişiliğe bağlı davranışları ve tutumları değiştirmekle ilgili yapılan araştırmaların sonuçları oldukça umut vericidir. Örneğin bir çalışmada, insanların 16 hafta boyunca yeni bir kişilik yapısı geliştirip geliştiremeyecekleri ve ne derecede geliştirebileceklerini görebilmek için bir dizi test yapılıyor. Sonuçlar ise orta düzeyde çıkıyor. Ancak bu çalışmada fark edilen en önemli şey, değişim için en çok söz veren kişilerin hayatlarında kendileriyle ilgili bazı yönlerini çok fazla değiştirmek istedikleridir. Yani değişim için istekli, ısrarcı ve istikrarlı olmalısınız.

Ruh Sağlığı Problemlerinin Değişimdeki Rolü

Bazı problemler için hiç umut yokmuş gibi görünebilir. Örneğin Borderline Kişilik Bozukluğu olan kişiler, şiddetli bir kişilik değişimi yaşarlar. Ruh halleri ve duygusal durumları sürekli değişir. Kişi bu dengesizliklerle boğuşurken sık sık intihar girişimlerinde bulunabilir. Bu kişilerin ailesi ve çevresindeki diğer insanlar, başa çıkılması zor duygusal dengesizliklerle mücadele ederler. Psikiyatristler bu hastalığı Sınırda Kişilik Bozukluğu olarak tanımlarlar. Bu tür durumlarda değişim imkansız gibi görünebilir fakat doğru terapi yöntemiyle ve ilaç tedavisiyle başarılı sonuçlar elde edilebilir.

Yeme Bozuklukları da kişilik değişimine neden olan başka bir durumdur. Bu bozukluk kişilik bozukluğu olarak sınıflandırılmaz. Sağlıksız, düzensiz veya takıntılı bir şekilde yemek yeme alışkanlığına sahip olmakla ilgili bir bozukluktur. Bu durumda kişinin yeme düzeninde meydana gelen problem vücudunda da çeşitli sorunlara yol açar. Bu sorunlar da duygusal dengesizliğe neden olur. Yeme bozukluklarını tedavi etmek zordur ancak birçok insan terapi alarak ve çeşitli destek gruplarına katılarak başarılı olabiliyor.

Bipolar bozuklukta ise, kişide duygusal dengesizlik ve depresyon görülür. Şiddetli ruh hali değişimleri, manik dönemler ve depresif dönemler kişinin tüm dengesini bozar. Psikolojik testler yardımıyla tanısı konulan bu bozukluğun doğru bir şekilde teşhis edilmesi bile kimi zaman zor olabilir. Bazı hekimler ve psikologlar hala manik depresyon ve bipolar bozukluğun belirtilerini birbirine karıştırsa da ikisi birbirinden farklıdır. Bipolar bozukluk ile yaşayan kişinin değişmesi ve iyileşmesi çok zor gibi görülse de tıpkı diğer hastalıklarda olduğu gibi doğru tedavi yöntemleriyle bu kişilerin değişmesi de mümkündür.

Tüm Bunlara Rağmen Değişim Gerçekten Mümkün Müdür?

Evet. Mümkündür. Önce değişimin hangi konuda olması gerektiğine karar vermelisiniz. Bu değişimi neden istiyorsunuz? Ne kadar çok istiyorsunuz? Bu süreçte profesyonel bir yardım almak sizi güzel sonuçlara ulaştıracaktır. Kalıcı olarak değişmenin en iyi yolu bir psikologdan yardım almaktır. Bu süreçte unutmayın ki psikologlar size ne yapmanız gerektiğini söylemezler. Size ne yapmak istediğinizi ve bunları nasıl yapabileceğinizi “gösterirler”. Hayat yolculuğunuzda karanlık bir ormanda ışığını yitirmiş bir savaşçı olduğunuzu hayal edin. İşte psikolog tam bu noktada gelip sizin yolunuza ışık tutan kişidir. Size gidebileceğiniz yolları gösterir, seçeneklerinizi ve potansiyelinizi fark etmenizi sağlar fakat hangi yoldan gideceğinizi yine siz tercih edersiniz. Değişim ise engebeli ve uzun bir yolculuğun sonunda ulaşabileceğiniz hazinedir. Size iyi gelecek emeklerde cüretkar olmalısınız ve bir an önce harekete geçmelisiniz.

KAYNAK

Kirby S., (8 Mart 2021). Can People Change or do They Just Lie? How Experts Answer The Question, “Can People Change?”. BetterHelp.

https://www.betterhelp.com/advice/behavior/can-people-change-or-do-they-just-lie/

DBE Yetişkin ve Aile Bölümü

DBE Yetişkin ve Aile Psikolojik Danışmanlık Merkezi
Bizi Arayın Terapistlerimiz