Utangaç Liderlerin Başarı Rehberi

Tarihe baktığımızda pek çok güçlü ve utangaç lider örneği görürüz. Amerika Başkanları James Madison, Jimmy Carter, Richard Nixon ilk akla gelenlerdendir. Sevilen Amerikan yatırımcı Warren Buffett de oldukça utangaç ve iş yaşamında bir o kadar başarılıdır. Liderlerle yaptığımız çalışmada, birçok etkili satış müdürünün profesyonel zamanlarını yeni insanlarla tanışarak geçirdiği ama bunu bir “iş” olarak dikkate aldıkları sonuçlarını bulduk.

Utangaçlık Süreci

Amerikan toplumunun %40’ı kendisini utangaç olarak tanımlar. Gerçekte “utangaçlık” davranışsal bir süreçtir.

Şu Egzersizi Bir Deneyin

Kendinizi 0 (utangaç değil) ile 10 (anti-sosyal) arasında puanlandırın. Puanlandırdıktan sonra sizi iyi tanıyan üç arkadaşınızdan sizin için puanlama yapmasını isteyin. Eğer kendinize verdiğiniz utangaçlık puanı sizi tanıyan insanların size verdiğinden daha fazla çıkıyor ise, muhtemelen “genelleme mantığı” denilen bir tür düşünce kalıbını kullanıyorsunuz.

Stanford Üniversitesi Profesörü Emeritus Philip Zimbardo, utangaç insanların nasıl düşündüğüne dair öncü bir çalışma yürüttü. Utangaç insanların kullandığı düşünme yöntemlerinden biri “genelleme mantığı”, duruma özel mantık yürütmüyorlar (1986).

Genelleme Mantığına Bir Örnek

İki yaşındaki Jennifer annesiyle birlikte annesinin bir arkadaşını ziyarete gider. Jennifer, annesinin eteğine yapışır ve annesinin arkadaşıyla göz teması kurmaktan kaçınır. Bunun üzerine annesi arkadaşına “özür dilerim Jennifer utangaçtır” der. Bu açıklama, genelleme mantığının bir örneğidir. Bir durumdaki bir davranışı yorumlar ve daha sonra aynı davranışı diğer tüm farklı durumlarda da o şekilde yorumlar. Utangaçlık ölçeğinde +4’e doğru hareket ettikçe insanlar, kendilerini genelleme mantığı sonucuna götüren bir bilişsel çerçeve oluştururlar. Bu bazen kullanışlı bazen de kullanışsızdır. Yaptığımız tüm çalışmalarda bunu “ben iletişimde kötüyüm” veya “ben telefonla müşteri araması yapamam” diyenlerde gördük.
Jennifer ve annesine dönelim. Annesi şunları söylüyor:

"Kusura bakma, Jennifer yabancı biriyle ilk tanışmasında biraz utanma eğiliminde olabiliyor ama tanıdıkça daha farklı davranacaktır."

Bu mantık, durumun koşullarına odaklanır. Genelleme yapmaktan kaçınır. Koşullar değiştikçe, Jennifer’ın davranışlarının da değişeceğini açıkça vurgular. İlk açıklama değişime hiç şans tanımamıştı ama ikinci açıklama değişme odaklandı.

Etkili liderler, hem genelleme mantığını hem de durumsal mantığı kullanma yeteneğine sahip olmalıdır. Utangaçlığınız arttıkça mantık kalıbınız dengesini kaybedebilir ve siz bunun farkında olmayabilirsiniz. Bu dengesizlik, sizi yanlış kararlar almaya itebilir bu da kariyerinize ve şirketinize zarar verebilir.

Genelleme Mantığının Fazla Kullanımı Zararlı Olabilir

İşveren, Boston’dan Tulsa’ya gidebilecek bir finans direktörü aramaktadır. Bir finans direktörü durumsal mantıktan yola çıkarak şu şekilde düşünebilir: “İş görüşmesi pratiği olarak düşünürsek, bu iş görüşmesi zamanıma değer Tulsa’ya taşınmakla ilgilenmiyorum. Fakat kim bilir? Belki firmada yükselmek için güzel bir fırsat olur. Daha önce Tulsa’ya hiç gitmedim görene kadar yargılamamalıyım. Denemeden asla bilemem. Sonuçta, bu sadece bir iş görüşmesi. Ailem bu değişiklik fikrinden hoşlanabilir de hoşlanmayabilir de. Eğer bu köprüyü geçmeye ihtiyaç duyarsak, geçelim.”

Utangaçlık ölçeğinde +4 puanda olan bir finans direktörü şu şekilde düşünebilir: “Eğer teklif alırsam ne olur? Eşim asla Tusla’ya taşınmaz, çocuklarım bana kızabilir. Çocuklarım bana yabancılaşacak ve eşim benden ayrılacak. Tulsa’da ucuz bir otelde tek başıma kalacağım. Bütün yemeklerim hazır yemek olacak! Yaşamak için başka bir yol var mı? İş görüşmesi için Tulsa’ ya gitmeyeceğim.”

Çalışanları Değerlendirmede Genelleme Mantığının Kullanımı:

Aynı tarz genelleme mantığı, çalışanlarınızı değerlendirmedeki başarınızı düşürebilir. Örneğin, sizin takımınızdan birinin müşterilere karşı kaba olduğu iddia edilebilir. +4 utangaçlıkta bir patron, bilişsel bir önyargıya düşerek, bu kişi takımın bir parçası değil diyebilir. Patronun bu şekilde düşünmesinin sebebi “rasyonelleştirme” olabilir. Sonuçta değerli bir takım elemanınızı ve verimliliğinizi kaybedebilirsiniz. Daha çok durumsal mantıkla yaklaşan birisi, müşteriye karşı kaba davranma durumu yaşanmadan harekete geçmez.

Genelleme Mantığı Ölçülülük İçin Çok Değerli Olabilir

Genellenmiş mantık, sahip olunabilecek güzel bir özelliktir çünkü bir olaydan çıkarılan dersin diğer olaylarda da kullanılabilmesini sağlar. Avukatlar bu mantığı, olayı kanuna uydurmaya çalışırken kullanırlar. Doktorlar da bir hastadan elde ettikleri bulguları diğer hastalara uygulamak için kullanırlar.

Düşüncenin tüm tarzları gibi, efektif liderler genelleme mantığını ne sıklıkta kullandıklarını değerlendirirler. Ve genelleme mantığının sınırlarını görürler.

Eğer utangaçlık ölçeğinde +4 numaradaysanız, genelme mantığı sizin için dünyaya bakmanın rutin yoludur, durumsal açıklamaları tutarsız bir şekilde gözardı edersiniz. Bu gözardı etmeler, gelecekteki gelişim fırsatlarınıza engel olur.

Örneğin, sosyal ve profesyonel bir ağ geliştirme ihtiyacınız olduğunu biliyorsunuz. Hayat belirsiz, bütün gelecek kazancınız için patronunuza bağlı kalmak istemiyorsunuz. Profesyonel bir topluluğa katılmak ve herkes tarafından işinizin “oyuncusu” olarak bilinmek istiyorsunuz.

Bu topluluğa katılıyorsunuz ve birlikte bir kokteyle gidiyorsunuz. Verimsiz ve sıkıcı geçiyor. Şu sonuca varıyorsunuz: “Bu topluluk zaman ve para kaybı.” Burada genelleme mantığının devreye girdiğini görebiliyor musunuz? Durumsal mantığın açıklaması “kokteylde insanlarla tanışmak, tanınmanın ve tanışmanın en iyi yolu değil. Zamanımı topluluğun kurulunda geçirmeyi tercih ederim.” olurdu.

Seni Buraya Ne Getirdi, Oraya Ne Götürmeyecek?

Bu başlık Marshall Goldsmith’in (1988) koçluk üzerine olan kitabından. Pratiklerimizde pek çok kez karşılaştığımız bir çelişkiye dikkat çeker. Düşünce alışkanlıklarını değiştirmek oldukça zordur özellikle de geçmişte aktif olanları.

Eğer bakış açınız genelleme mantığı ve durumsal mantık arasında dengesizce gidip geliyorsa, kendinize dengeleyici üçüncü bir yol bulun. Patronunuza sizi koçluk asistanlığı için göz önünde bulundurup bulundurmadığını sorun. Bu, şirketin sizi gelecekte nerede gördüğünü anlamanın bir yoludur. Son günlerde, koç aramak zayıflık olarak görülüyor tıpkı başarılı bir golfçünün kendisine daha iyi atışlar yapmak için koçtan yardım alması gibi. “Seni Buraya Ne Getirdi, Oraya Ne Götürmeyecek?”

DBE Kurumsal Ölçme / Değerlendirme ve Eğitim Merkezi
Bizi Arayın Eğitmenlerimiz