Kurumsal GeliÅŸim Merkezi

Günümüz iÅŸ hayatında, sadece Türkiye’de deÄŸil bütün dünyada, ekonomik koÅŸulların ağırlaÅŸması, rekabet ÅŸartlarının artması sonucu, çalışanlardan beklentiler yükseliyor. Ä°ÅŸ yaparken yaÅŸanan zaman baskısı, hata yapma korkusu stresi artırıyor. Çalışma saatleri, vardiya usulü çalışma, sorumluluk fazlalığı, iÅŸsizlik korkusu gibi birçok neden insanları gerilim içinde tutuyor. Aşırı çalışma altındaki insanların acil ve beklenmedik durumlarda karar verme kapasiteleri azalabiliyor. Ä°ÅŸverenler zaman zaman en az insan kaynağı ile iÅŸlerini sürdürmeye çalışabiliyorlar, bu da aynı iÅŸin var olan çalışanların aşırı çalışması ile saÄŸlanacağı anlamına geliyor. Ä°ÅŸ yerlerindeki çalışma sürelerinin artması, adaletsizlikler, uzun süreli stresin kiÅŸiler üzerindeki yansımaları farklı ÅŸekillerde olabiliyor. Bunları, kendine güvensizlik, uyku bozukluÄŸu, çeÅŸitli saÄŸlık problemleri, gelecek kaygısı, iÅŸ kazalarının artması, performansın düşmesi, dayanışmanın azalması, rekabetin artması, iÅŸ veriminde düşme, iÅŸ arkadaÅŸlarına-hatalara tahammülsüzlük sonucu iliÅŸkilerin bozulması, yetersizlik duyguları, tartışmaların artması, devamsızlığın artması ÅŸeklinde sıralamak mümkün. Ä°ÅŸ stresinin artmasıyla kiÅŸilerde yorgunluk, sinirlilik, baÅŸ aÄŸrıları, sabahları zor kalkma, kolay aÄŸlama, uyku düzeninin bozulması, yalnız kalma isteÄŸi, iÅŸtahsızlık, çarpıntılar, mide bağırsak hastalıkları, alerjiler, romatizmal aÄŸrılar gibi psikosomatik belirtilerde de artış yaÅŸanıyor.

Stres kaynaklarının içinde en önemlisinin aşırı iş yükü olduğunu görmekteyiz. İş yerinde rol çatışmalarının varlığı, çoğul roller üstlenme ve rol belirsizliği de önemli stres kaynaklarıdır. Bu durumun sonucunda da aşırı çalışmaya bağlı olarak, başta tükenme olmak üzere birçok ruhsal bozukluğun ortaya çıkacağı açıktır.

Araştırmalar, stresin kadınları daha çok etkilediğini ve iş stresinden kadınlarla erkeklerin farklı etkilendiğini gösteriyor. Erkeklerin iş stresinden dolayı agresif bir yapıya girdikleri ve daha çok saldırganlık gösterdikleri, buna karşılık kadınların stres karşısında kaygı ve çökkünlük gösterdikleri tespit ediliyor. Kadınların strese karşı, psikolojik tepkileri daha yoğun buna karşılık fizyolojik tepkileri ise erkeklerden daha zayıf kalıyor. Yapılan çalışmalar, işverenlerin yüklendikleri stresin ise, genelde çalışanlardan daha fazla olduğunu gösteriyor. Buna rağmen genellikle patron ve çalışanlar birbirini anlamıyor, kendi yüklendikleri stresi önemsiyor, diğerininkini ise yok sayıyor.

Ä°ÅŸ Stresinin Neden OlduÄŸu Olumsuzluklar

İş stresinin yoğun yaşanması sebebiyle iş stresinin neden olduğu olumsuzluklara da daha fazla maruz kalınıyor. Depresyon en sık görülen olumsuzluk, bunu intihar vakaları az da olsa takip ediyor. Ruh sağlığı bilimi, depresyonu ruh hali bozukluğu olarak sınıflandırır, ancak belirtilerinin kişiden kişiye değişebileceğini de kabul eder. Depresyonun, aynı anda yaşamın birçok farklı alanını etkileyebilen karmaşık bir sorun olduğunu düşünmek doğru olacaktır.

Depresyon ile birlikte kişinin vücudu etkilenecek; uykusuzluk, yorgunluk, iştah düzensizlikleri, cinsel isteksizlik ve kaygı gibi fiziksel belirtilere yol açabilecektir. Bununla birlikte kişinin zihni de etkilenerek, berrak düşünme, ayrıntıları fark etme, hatırlama, doğru kararlar verebilme yetilerine zarar verecektir. Depresyon aynı zamanda kişinin duygularını da etkileyecektir. Sonuçta, üzüntü, umutsuzluk, suçluluk, değersizlik, ilgisizlik ve içe kapanma gibi hisler duyulmasına neden olabilir. Davranışları etkilenen kişinin, alkol veya uyuşturucu kullanımına, intihar girişimlerine ve kişinin kendine veya topluma zarar verebileceği durumlara yol açabilir. Ayrıca başkalarıyla olan ilişkilerini de etkileyebilir; saldırganlığa, uzaklaşmaya veya aile içi sorunlara yol açabilir. Psikolojik rahatsızlıkların sonucu olan fizyolojik sorunlar için de; nefes darlığı, alerji, kalp hastalıkları, sinir ve kas hastalıkları, mide ve bağırsak problemleri, bağışıklık sisteminin zayıflaması, iş kazaları ve intihar vakalarını saymak mümkündür.

Stresten Kurtulmanın Yolları

Ä°ÅŸ stresinden kurtulmanın en önemli yollarından biri “Hayır!” demeyi öğrenmek olacaktır. Ekstra projelere, istemediÄŸiniz sosyal aktivitelere ve zamanınız olmayan davetlere hayır demek huzurlu bir yaÅŸama kavuÅŸmanız için önemli bir adımdır. Bunun için pratik yapmanız, kendinize saygı duymanız ve herkesin zaman zaman sakinleÅŸebileceÄŸi yalnız kalabileceÄŸi, sessiz bir ortama ihtiyacı olduÄŸuna inanmanız gerekir. Ayrıca “Ä°htiyaçlarınızı tercihlere dönüştürmekte de fayda var. Temel ihtiyaçlarımız yemek, su, kendimizi ısıtmak, insan iliÅŸkisi, sevgi ve saygıdır. Bütün bu ihtiyaçlar, iyi bir aile yapısı içinde karşılanır. Ä°ÅŸ yerinde yöneticilerin görevi, bu temel ihtiyaçları saÄŸlayacak ortamı çalışanlar için yaratmaktır. Geriye kalan her ÅŸey tercihtir. Dolayısıyla yaÅŸamdaki tercihlere aşırı derecede baÄŸlanmamakta fayda var. EndiÅŸeli ve kuruntulu olmayan insanlarla arkadaÅŸ olmak da iÅŸ stresinden kurtulmada yardımcı olacaktır. Hiçbir ÅŸey karamsar bir insanın duygularının bulaşıcı olması kadar etkili deÄŸildir. Kısa bir süre içinde siz de onun gibi olabilirsiniz. EÄŸer iÅŸiniz uzun süre oturmanızı gerektiriyor ise arada bir ayaÄŸa kalkıp vücudunuzu esnetmek de yine sizi rahatlatacaktır. Ä°ÅŸ stresinde uyku önemli bir sorundur. Uykunuzu alın ve erken yatma alışkanlığı edinin. Kaos içinde düzen yaratın. Evinizi ve iÅŸinizi öyle bir ÅŸekilde organize edin ki, neyin nerede olduÄŸunu bilin. EÅŸyalarınızı yerlerine koymayı alışkanlık haline getirin; böylece bir ÅŸeyleri kaybetmenin stresinden korunmuÅŸ olursunuz. Düşüncelerinizi ve duygularınızı bir günlüğe ya da bir kağıt parçası üzerine yazmak, olayları daha net olarak görmenizde yardımcı olabilir. Rahatlamaya ihtiyacınız olduÄŸunda, burnunuzdan derin bir nefes alırken sekize kadar sayın. Havayı içinizde bir o kadar süre tutun. Sonra içerideki havayı çok yavaÅŸ bir ÅŸekilde aÄŸzınızdan dışarıya verirken 16’ya kadar sayın. Dikkatinizi nefesinizin sesine verin ve gerginliÄŸinizin azalmasını hissedin. Bu egzersizi 10 defa tekrarlayın.

Stres yaratacak olaylara karşı kendinizi hazırlamanız gerekiyor. ÖrneÄŸin, topluluk içinde konuÅŸmadan önce, yapacağınız her davranışı ve karşılaÅŸabileceÄŸiniz her tepkiyi kafanızın içinde yaÅŸamaya çalışın. Gereksiz stresten kurtulmanın bir yolu da içinde yaÅŸadığınız çevreyi ihtiyaçlarınıza ve arzunuza göre seçmektir (Ä°ÅŸiniz, eviniz, eÄŸlence yeriniz vb). EÄŸer masa iÅŸinden nefret ediyorsanız bütün gün masa başında oturmanızı gerektirecek bir iÅŸ teklifini kabul etmeyin. Kendinizi tanıyın. Her gün gerçekten zevk aldığınız bir ÅŸey yapın ve görünümünüzü iyileÅŸtirecek deÄŸiÅŸiklikler yapın. Güzel görünmek kendinizi daha iyi hissetmenizi saÄŸlar. Kendi kendinize yönelik negatif konuÅŸmalardan kaçının: “Bunu yapmak için çok yaÅŸlıyım”, “Bunu giymek için çok ÅŸiÅŸmanım” gibi. Bir seferde bir iÅŸ yapın. EÄŸer bir proje ile meÅŸgul iseniz sadece projeye konsantre olun ve yapmanız gereken diÄŸer iÅŸleri unutun. Kendinize her gün yalnız kalabileceÄŸiniz, sessizlik içinde dinlenebileceÄŸiniz ve sakince düşünebileceÄŸiniz bir zaman yaratın. EÄŸer istemediÄŸiniz bir iÅŸ yapmanız gerekiyorsa, günün erken saatlerinde bitirmeye ve kurtulmaya çalışın. Böylece günün geri kalanını endiÅŸe ve huzursuzluk içinde geçirmekten kurtulmuÅŸ olursunuz. Öğle yemeÄŸi için ara vermeyi asla unutmayın. Çalışma masanızdan ya da çalıştığınız alandan hem bedensel hem de zihinsel olarak uzaklaÅŸmak için kendinize zaman yaratın.

Stressiz, stresin neden olduğu tüm olumsuzluklardan uzak, keyifli bir iş ortamı dilerim.

AyÅŸegül HorozoÄŸlu - DBE Davranış Bilimleri Enstitüsü Kurumsal GeliÅŸim Merkezi Yöneticisi

DBE Kurumsal Ölçme / Değerlendirme ve Eğitim Merkezi
Bizi Arayın  EÄŸitmenlerimiz