İŞYERİNDE “KARAR AĞACI” YÖNTEMİNİ KULLANMANIN FAYDALARI

Karar ağacı, tüm karar alternatiflerini ve verilecek kararların olası sonuçlarını görmeyi kolaylaştıran akış şemaları veya diyagramlardır. İş süreçlerinde, özellikle zorlu seçimler yapmak gerektiğinde, yöneticilerin ve çalışanların sağlıklı kararlar verebilmelerine yardımcı olur.

Özellikle liderler ve yöneticiler iş hayatında hafife alınamayacak birçok karar süreci ile karşı karşıya kalırlar. Bu gibi durumlarda, liderlerin tüm seçenekleri dikkatle ele alması kritik önem taşır. Karar ağacı tekniğini, başka pek çok karar verme tekniğinden farklı olarak, uygulaması basittir. Zor kararlar verilmesi ve hızlı hareket edilmesi gereken durumlarda özellikle yöneticiler ve liderler için çok faydalıdır.

Karar ağacı tekniğinde, ağacın her bir “dalı”, bir kararın potansiyel sonuçlarından birini temsil eder. Bu potansiyel sonuçlar çeşitlendiğinde ve verilmesi gereken başka bir karara yol açtığında, dalları dilediğiniz kadar çoğaltabilirsiniz. Her dalda, her bir seçimle ilgili maliyetler ve olasılıklar yer almalıdır. Üstelik karar ağaçlarının anlaşılması ve yorumlanması çok kolaydır. Diğer karar verme yöntemleriyle birlikte de kullanılabilir. İşletmelerin karar verme süreci boyunca tüm olası sonuçlara kapsamlı bir şekilde hazırlanabilmelerine yardımcı olur.

Karar ağacı oluşturulurken birçok hesaplama yapılacağı için, pek çok işletme bu süreçte kendilerine yardımcı olması adına özel bir karar ağacı yazılım programı kullanır. Karar ağacı programları, işletmelerin karar ağaçlarını hazırlamalarına, her bir dala bir değer ve olasılık atamalarına, dallardaki tüm seçenekleri analiz etmelerine yardımcı olur. IBM, TreeAge, SmartDraw, Palisade, Angoss ve Edraw gibi çeşitli satıcılardan ücretli ve ücretsiz şekilde temin edilebilir.

KARAR AĞACI KULLANMANIN FAYDALARI

Verilecek kararların potansiyel sonuçlarını görebilmek için karar ağacı tekniğinden yararlanmak çok işlevseldir ve faydalıdır. Bu yöntemle bilgileri anlamak ve yorumlamak çok kolaydır.
Bir karar ağacının formatı, istatiksel analiz konusunda yeteri kadar bilgili olmayan kişilerin bile mevcut durumları analiz edebilmesini kolaylaştırır.
Karar ağacını oluşturmak çok basittir.
Biriken bilgi yığınını toparlamaya ve büyük resme uzaktan bakmaya yardımcı olur.

KARAR AĞACI KULLANIM ALANI ÖRNEKLERİ

Şirketler, karar ağacı yöntemini organizasyonel süreçlerde en iyi sonuçları elde etmek için yapabilirler. Aşağıdaki süreçlerde karar ağacı yöntemini kullanmak faydalıdır:

Şirkette küçülme ve büyümeye gitme
Yedek planlar geliştirme
Ürün fiyatlandırma ya da ürün tekliflerini değiştirme
İşletmenin satılıp satılmayacağına karar verme
Yer değişikliği
Dış kaynak kullanımı

ETKİLİ BİR KARAR AĞACI NASIL OLUŞTURULUR?

Karar ağaçlarının birçoğu kilit bir kararla başlar. Belirlenen kararın yaratabileceği çeşitli sonuçlarla ve potansiyellerle dallar genişler. Kâğıt üzerinde ya da yukarıda belirtilen çeşitli bilgisayar programları kullanılarak oluşturulabilir. Özellikle karar verme yetkisi olan yöneticiler birbirlerinden farklı departmanlarda çalışıyorsa, karar ağacı kullanmak çok yararlı olabilir. Aşağıdaki yönergeleri uygulayarak etkili bir karar ağacı oluşturabilirsiniz:

1. EN ÖNEMLİ KARARLA BAŞLAYIN

Bir karar ağacı analizi oluşturmaya yönelik atılacak ilk adım, önemli bir karar belirlemek ve onu ağacın merkezinde tutmaktır. En önemli kararı belirledikten sonra farklı kilit kararları temsil eden dallar oluşturabilirsiniz.

2. BELİRSİZ İHTİMALLERİ İŞARETLEYİN

Belirlediğiniz en önemli kararın etrafında oluşan dalların her biri, diğer potansiyel kararları ve onların potansiyel sonuçlarını göstermek içindir. Bazı sonuçlar ise öngörülemez veya belirsiz olabilir. Karar ağacınızda daha net ve etkin bir tablo oluşturmak için bu tür belirsizlikleri işaretlemeyi ihmal etmeyin.

3. EK BİR KARARA İHTİYAÇ DUYACAĞINIZ DURUMLARI BELİRLEYİN

İlk başta belirlediğiniz kritik kararın sonuçlarından kaynaklanabilecek bir başka olasılık da ek bir karara ihtiyaç duyma ihtimalinizdir. Bu ek kararı, ağacınızın dalına yerleştirin. Ayrıca bu ek kararın da olası sonuçlarını ve çeşitli ihtimalleri ağacınıza ekleyin.

4. EN UÇ NOKTAYA ULAŞANA KADAR DALLARI UZATIN

Bu yöntemi etkin bir şekilde kullanmak için ilk başta belirlediğiniz temel kritik karar, bu kararın olası sonuçları, olası sonuçların yol açabileceği olası ek kararlar ve ek kararların yol açabileceği olası ihtimallerin hepsini belirlemeden karar ağacınızı tamamlamayın. Karar ağacının bir dalında sona geldiğinizi belirlemek için farklı bir işaret kullanabilirsiniz. Karar vericiler en uç noktayı temsil etmek için genelde üçgen şeklini kullanırlar.

KARAR AĞACI ANALİZİNİN BAZI DEZAVANTAJLARI

Etkin bir karar ağacı oluşturmak için bu yöntemin dezavantajlarını öğrenmeniz de önemlidir. Böylece oluşturduğunuz karar ağacının sınırlarının farkında olabilirsiniz. Ayrıca hangi karar verme aracının şirketiniz için en faydalı yöntem olduğunu görebilirsiniz. Karar ağacı yönteminin bazı dezavantajları şunlardır:

Bazı durumlarda karar ağacı aşırı karmaşık bir hal alabilir.
Karar dallarını olumsuz yönde etkileyebilecek veri varyasyonları ortaya çıkabilir.
Birden fazla ve büyük kurumsal kararlar alırken karar ağacı yöntemi yetersiz kalabilir.
İhtimaller ve potansiyel sonuçlar belirlenirken karar vericinin önyargılı davranması mümkündür. Bu durumda taraflı ve yanlış bir analiz ortaya çıkabilir.
Genellikle çok geniş veri kümeleri için uygun ve pratik değildir. Karışıklığa neden olabilir.
Özellikle ilk kez bu yönteme başvurulduğunda dalları sınıflandırırken hata yapma olasılığı yüksektir.

KARAR AĞACININ DEZAVANTAJLARI NASIL ÖNLENEBİLİR?

Yukarıda belirtilen dezavantajlara rağmen başka pek çok karar verme aracından daha kolay bir kullanım fırsatı verdiği için karar ağacı yönteminin dezavantajlarını önleyerek kullanmaya devam edebilirsiniz. Örneğin, aşırı karmaşık bir karar ağacını önlemenin yolu, ilk başta belirlenen kilit karardan çıkabilecek maksimum dal sayısını ve dalların uzunluğunu önceden belirlemektir. Karar ağacını oluştururken bir ekip halinde çalışıyorsanız çeşitli kararlar ve potansiyel ihtimalleri belirlerken kendi aranızda oylama yapabilirsiniz. Hem herkesin süreçle ilgili hemfikir olup olmadığını erkenden fark etme şansı yakalarsınız hem de kararları daha sağlıklı verebilirsiniz. Önem değeri düşük olan dalları kaldırmanızı sağlayan “budama” yöntemini kullanarak daha net ve etkili bir karar ağacı oluşturabilirsiniz.

KAYNAK

Brooks C., (27 Ocak 2022). What Is a Decision Tree? Business News Daily.
(27 Mayıs 2021). What Is a Decision Tree Analysis? indeed.

DBE Kurumsal Ölçme / Değerlendirme ve Eğitim Merkezi
Bizi Arayın Eğitmenlerimiz