Basında Dbe

"Paranoyak olman, izlendiğin anlamına gelmez!" vecizesini duymuşsunuzdur mutlaka. Toplumumuzda adeta ikili delilik seviyesine bizi ulaştıran bu bakış açısıyla daha da güçlenen komplo teorilerinin çıkış noktasını ve psikolojimiz üzerindeki etkisini araştırdık.

"Hiçbir Şeyin Göründüğü Gibi Olmadığına Dair İnanç Her Geçen Gün Artıyor!"

Belli Konularla Sistemli Olarak İlgilenmek

Bilgileri biriktirmek ve tüm parçaları anlamlı bir bütün oluşturacak şekilde birleştirmek bir komplo teorisi üretmenin altında yatan aşamalar olarak özetlenebilir.

Ama her şeyden önce, 'Bana kül yutturamazsınız' psikolojisiyle yetişmiş nesiller olarak komplo teorisi üretme konusunda doğal yollarla gelişen bir uzmanlık elde ettiğimizi kabul ederek işe başlamalıyız. Öyle ki, güvensizlik kaçınılmaz olarak paranoyayı da beraberinde getiriyor. Bu da demek oluyor ki şüphecilik sadece bireyleri değil toplundan da yavaş yavaş ele geçiriyor. Hiçbir şeyin göründüğü gibi olmadığına dair inanç, bir yandan artarken politikadan ilişkilere uzanan bir skalayı da temelden sarsıyor. Artık her bir olayı gördüğümüz, bildiğimiz ya da sandığımız şekilde değil, arka planda dönen başka oyunlar, senaryolar ve işler olduğu duygusuyla yaşıyoruz. Bu sanal kurgular her geçen gün düşünce biçimimize sirayet ederek korkuların, endişelerin ve güvensizliğin had safhaya ulaşmasına önayak oluyor. Bu politik ve sosyal paranoya halinden kurtulmak, içinde bulunduğumuz şartlar dahilinde ne kadar mümkün bilemesek de konuyla ilgili bir uzmana danıştık. DBE Davranış Bilimleri Enstitüsü'nden Uzm. Klinik Psikolog Emre Konuk, son dönemde her türlü insan ilişkisindeki ve toplumdaki güvensizlik duygusunda görülen görüşü şu sözlerle açıklıyor; "Kaygıyla birlikte geleceğin belirsiz olduğu düşüncesi yaygın yaşanıyor. Eski travmatik süreçler tetikleniyor. Kaos çok yakın bir tehlike olarak yaşanıyor. Karamsarlık yayılıyor. Kaygı, korku ve panik analiz yapabilme becerimizi bloke eder. Eski zamanlara göre bu yoğunluk büyük ölçüde sosyal medya ile de ilgilidir. Sağduyunuzu işletseniz bile mahalle baskısı, yani genelin dışında yorum yapmak, bunu dile getirmek. tavır geliştirmek kolay olmaz." Anlaşıldığı üzere, kaos, terör, gerginlik, ötekileştimıe, çatışma... Tüm bu etkenler biı araya geldiğinde sağlıksız düşüncelerin bedenlerimiz üzerindeki hakimiyeti de artıyor. Büyüklerimiz tarafından çocukluğumuzda duymaya alışık olduğumuz 'Her duyduğuna inanma' uyarısı niteliğini kaybettikçe, gözümüzün önünde cereyan eden olaylar karşısında güvensiz bir tutum içine girmek artık günümüz gerçeklerinden biri haline geliyor.

Kapalı Kapılar Ardında...

Peki, kendimizi her söylenene inanmama ve altında başka bir neden yattığını düşünme psikolojisinden sıyırmak ve daha sağlıklı hissetmek adına neler yapabiliriz? Bu sonunuzu şöyle yanıtlıyor Psikolog Konuk; "En büyük yanlış; gelecekle ilgili stratejilerimizi korku ve kaygı üzerine inşa ediyor olmamızdır. Bilmemiz gereken şey, yaşadığımız bu sürecin temelinde kaygı ve korkunun ağır bastığı. Tüm korkularda ana unsur, yaşantının irrasyonel oluşu. Bir kez asansörde kaldığımızda bütün asansörler tehlikeli hale gelir. Bizi olumsuz tetikleyen her şeyden, konuşmadan, ilişkilerden, insanlardan ve karamsar senaryoların şehvetinden uzak durmak, eğer becerebiliyorsak yeterli olacak. Bunu becerebiliyorsak, hiç değilse bu ruh halimizi çocukların ve gençlerin yanında yansıtmamayı onları düşünerek deneyebiliriz. İngiliz Psikolog ve King's College Profesörü Patrick Leman insanların neden bu tip bir ihtiyaç içinde olabileceği hakkında bir çalışmasında şunları söylüyor; "Tuhaf bir şekilde bazı komplo teorileri olayları, insanların güvenlik ve öngörülebilirlik ihtiyacını tatmin edecek şekilde açıklıyor. İnsanları en fazla rahatsız eden şey belirsizlik ve geleceğin tahmin edilememesidir." Öyle ki, herkes öngörülebilir bir ülkede yaşamak ister ve istikrarsızlık asılsız teorilerin üretilmesini tetikleyen güçlü bir etken haline dönüşür.

Aslında birçok toplumsal araştırmanın sonucunda çıkan sonuç şu ki, komplo teorileri sıklıkla okuma-yazma oranı düşük, analitik düşünceden yoksun ve bireysel bakış açısı olan toplumlarda üretiliyor. Gelir ve inanma düzeyleri arasında da güçlü bir ilişki bulunuyor. Aynı ilişki şekli, eğitim için de geçerli. Ayrıca herhangi bir komplo teorisine inanan insanların diğerlerine de inanma olasılığı yükseliyor.

Böyle bakıldığında görüyoruz ki hepimiz psikolojik bir savaşın içinde yer alıyoruz. Unutmayın, veri olmadan bilgi, bilgi olmadan herhangi bir konuda fikir sahibi olmak mümkün değil. Tam da bu yüzden kaynağı belirsiz ya da doğruluğu ispatlanmamış her türlü rivayet bize psikolojik anlamda zarar veriyor. Ruh halimizi olumsuz etkiliyor, özel hayatımızda daimi bir tehdit unsuru yaratıyor ve bireysel ilişkilerimizi sarsıyor. İnceden inceye karakterimize sızan bu 'hastalık' ancak yazılan senaryolar doğru çıktığında o kişinin vücudundan tamamen atılabiliyor. Aksi takdirde, sizden çok büyük güçlerin oynadığı dev oyunlar arasına sıkışmış küçücük bir piyon olduğunuzu hissetmek sizi hareketsiz kılmakla kalmıyor aynı zamanda çaresiz ve güçsüz de hissettiriyor. Eleştirel düşünce biçimini geliştirmek ve hakikatin peşinde koşmak bu durumun önüne set çekebilir ancak üzerinde yaşadığımız bu coğrafyanın da durumu oldukça güçleştirdiğini inkar edemeyiz. Ancak bu demek değil ki şüphe etmekten tamamen vazgeçmemiz gerekiyor. Her ne kadar şüphecilik psikolojide makbul kabul edilmese de, şüphenin rasyonel bir zekanın fonksiyonu olduğu gerçeğini de adamamalıyız. Kilit nokta, zararsızlık çizgisini aşıp paranoya haline dönüşmesine izin vermemekten geçiyor. Zira bu teorileri kronikleşmiş bir şekilde üretmenin hem sosyal hem kişisel zararlara yol açtığını da unutmamak gerek. Çoğu zaman ayaklı gazete olarak gezmenin kimseye bir faydası olmamakla birlikte tasa katsayısını artırarak, gerçeklikten uzaklaşma ve kopma hali yaşattığı da bir gerçek. 'İşte, bunlar hep Amerika'nın oyunu' demeden önce, bu şekilde düşünmeye itilerek esas oyuna gelenin kendiniz olmadığınıza emin olun. Yanındakini, 'ajan o ajan' diye sorgulamadan önce bu tip teoriler üreterek esas kendinizin nereye ya da kimlere hizmet ettiğini düşünün. Tüm olaylan objektif bakış açısıyla ve etrafınızdaki tüm sesleri susturarak okuyun, araştırın, dinleyin, değerlendirin. Komplo teorisi üretmeye vakit ayırmak yerine doğru veri, bilgi ve düşünceyle donanmanın ve nihayetinde mantık çerçevenizde bir tablo yaratmanın en sağlıklı yöntem olduğunu unutmayın.

Elele / Nisan 2017

Haberin devamını pdf formatında okumak için tıklayınız.