Emre Konuk

Yıllar boyunca yapılan araştırmalar iyi ebeveyn olma özelliklerini 10 esas maddede özetleyebileceğimizi söylemektedir. 2000 aileyle yapılan bir çalışma daha sağlıklı, daha mutlu ve daha başarılı çocuklar yetiştirmek için hangi özelliklerin önemli olduğunu belirlemiştir. Yapılan listede çocuklara sevgi ve şefkat göstermek en başta gelmektedir. İkinci sırada yer alan özellik ise biraz şaşırtıcı: Stresi iyi yönetme ve diğer ebeveyn ile iyi geçinme.

Kişilerin iyi ebeveyn oldukları sonucunu veren özellikler aşağıda listelenmiştir. Bu maddeler güçlü bir ebeveyn-çocuk ilişkisini, çocuğun mutluluğunu, sağlığını ve başarısını ne kadar iyi öngörebildiklerine bağlı olarak sıralanmışlardır.

1. Sevgi ve şefkat: Çocuğunuzu desteklemeli ve onu kabul etmelisiniz. Fiziksel olarak tutkuyla bağlı olmalı ve birebirken kaliteli zaman geçirmelisiniz. Bu özellik çocukların mutluluğunu, onlarla olan ilişkinizi ve sağlıklarını çok iyi öngörebilmeyi sağlar.

2. Stres yönetimi: Kendiniz ve çocuğunuz için stresi azaltacak adımlar atmalısınız. Ebeveynlerin stresi yönetme şekli çocukları ile olan ilişkilerinin kalitesini ve çocukların mutluluğunu çok iyi öngörmelerini sağlar. Böylece çocukların yanında sinirlenmenin iyi anne baba olmamak anlamına geldiğini, sakin olmanın iyi ebeveyn olma yolunda ilk adım olduğunu söyleyebiliriz.

3. İlişki yeteneği: Eşinizle veya ayrılmış olduğunuz eşinizle sağlıklı bir ilişki içinde olma diğer insanlarla olan etkili iletişiminizle çocuklarınıza iyi bir model olmanızı sağlar. Bu yol çocukların saygıyı, bağışlayıcılığı ve hatta sevgi ve şefkati görmeleri için iyi bir yoldur. Diğer ebeveyn ile anlaşmak önemlidir çünkü çocuklar içgüdüsel olarak anne ve babalarının iyi geçinmelerini isterler. Ayrı olan eşler arasında sorun olduğunda bunu çocuğun gözü önünde tartışmamaları, birbirlerinden özür dilemeleri ve birbirlerine karşı bağışlayıcı olmaları (bunları çocuğun gözü önünde yapabilirler) önemlidir.

4. Otonomi ve bağımsızlık: Çocuğunuza saygılı davranmalısınız ve kendine yeterli, kendine güvenen bir birey olması için onu cesaretlendirmelisiniz. Onlara otonomi ve bağımsızlık kazandırmak ilerde çok şey kazandıracaktır.

5. Eğitim ve öğrenme: Onun öğrenmesini desteklemeli, ona bu konuda model olmalı ve eğitim fırsatları sağlamalısınız.

6. Yaşam becerisi: Çocuğunuzun ihtiyaçlarını karşılamalısınız, sabit bir geliriniz olmalı ve gelecek için plan yapmalısınız.

7. Davranış yönetimi: Çocuğunuz iyi, doğru bir şey yaptığında ödüllendirmekten çekinmemelisiniz. Sadece diğer metotlarınız işe yaramadıysa cezaya başvurmalısınız.

8. Sağlık: Çocuğunuza iyi model olabilmek için sağlıklı bir hayat tarzınız ve düzenli egzersiz ve düzenli beslenme gibi iyi alışkanlıklarınız olmalı.

9. Güvenlik: Çocuğunuzu korumak için tedbir almalısınız ve bunun yanında çocuğunuzun yaptıklarından ve arkadaşlarından haberdar olmalısınız. Bu özelliğin iyi sonuçları olduğu gibi kötü sonuçları da olabilmektedir. Son çalışmalarda sonuçların sağlıklı olduğu görülmüştür fakat güvenlik konusunda gereğinden fazla endişe duymanın da daha zayıf ilişkilere ve çocukların daha mutsuz olmalarına neden olduğu unutulmamalıdır.

Bu özelliklerden bazıları, problemli davranışları yönetme veya sevgi ve şefkat gösterme gibi, çok tahmin edilebilir özellikler olsa da bazıları, ayrılınan eşle iyi geçinmek veya işlevsel bir yaşam becerisine sahip olmak gibi, çocukları dolaylı yoldan etkileyen özelliklerdir. Demek ki, çocuklarınız sadece onlara nasıl davrandığınızdan değil, kendinize ve eşinize nasıl davrandığınızdan da etkilenmektedirler.

Yapılan araştırmalar sonucunda, iyi ebeveyn olma konusunda çok çocuk sahibi olanların veya daha geç yaşta anne baba olanların puanlarının diğerlerine göre daha yüksek olmadığı, çiftlerin evli olup olmamasının puanları etkilemediği, boşanmış ailelerin de hala evli olanlar kadar iyi anne baba oldukları görülmüştür. Bu konuda farklılık yaratan faktörlerden bir tanesi eğitimdir: Genel olarak konuşmak gerekirse, anne ve baba ne kadar eğitimliyse, o kadar iyi ebeveyn olmaktadırlar.

Belki de en iyi haber, ebeveynlerin eğitilebilir olmasıdır; yapılan araştırmalar ebeveynlik kursuna gidenlerin daha iyi sonuçlar aldığını göstermektedir. Bu ebeveynlerin çocukları daha mutlu, daha sağlıklı ve daha başarılı olmaktadır. Herkes çocuk yetiştirme konusunda eşit derecede yeteneklidir ve herkes az bir çaba ile daha iyi bir ebeveyn olabilir.

Kaynaklar:
Robert Epstein, What Makes a Good Parent? Scientific American Mind 21, 46 – 51 (2010)
Jenifer Fox, Your Child’s Strengths, Penguin Books, 2008

15.03.2011