Emre Konuk

Geçen hafta “benliÄŸimizin” ya da “benlik duygumuzun” nasıl oluÅŸtuÄŸunu sorgulamış ve meseleyi şöyle özetlemiÅŸtik:

1. Başkalarına nasıl göründüğümüzü kafamızda canlandırırız
2. Bu canlandırdığımız görüntünün başkaları tarafından nasıl yargılandığını canlandırırız
3. Bu canlandırdığımız yargılar ile benliğimizi oluştururuz

Yani, kendimiz hakkındaki düşüncelerimiz aslında başkalarının bizim hakkımızda ne düşündüklerini yorumlamamızla oluşmuş olur.

Kendini nasıl gördüğün, başka insanlar üzerindeki etkin ve onların düşüncesiyle bağlantılı ise, insanların bizi nasıl gördüğü de bu noktada önem kazanıyor. Kişiler üzerindeki etkimiz hakkında ne yazık ki gerçekçi fikirlere sahip olamıyoruz. Bizim hakkımızda ne düşündüklerini kestiremeyişimizin en büyük sebebi ise onların aklını okuyamıyor, kendi düşüncelerimizi onlara yüklüyor olmamız.

Herkes kendini ciddiye alır, önemsendiÄŸini ve fark edildiÄŸini düşünür. Bunun elbette ki seviyeleri vardır. Ama bazen, örneÄŸin utanç verici bir durum ya da olay söz konusu olduÄŸunda insanı en çok kaygılandıran düşünce “Eyvah, rezil oldum!” düşüncesidir. Bu gibi durumlarda, sanki kocaman bir projektör üzerimize odaklanmış ve bütün dünya bize bakıp  acıyormuÅŸ ya da alay ediyormuÅŸ hissine kapılırız.

İşin komik tarafı, insanlar aslında sizin düşündüğünüz kadar olan bitenden haberdar değiller, ve hatta içine düştüğünüz durumu görmemiş, fark etmemiş, ve sandığınız kadar önemsememişlerdir bile. Yani, hareketlerimiz ve yarattığımız etkiler aslında başka insanlar tarafından düşündüğümüz kadar fark edilmez ve yargılanmaz. İnsanlar genel anlamda herhangi bir alandaki performansımızı ve görüntümüz arasındaki değişiklilikleri de çok fark etmez. İşyerinde hayatınızın sunumunu yapmış olsanız bile, patronunuz bu performansınızın bir öncekinden çokta farklı olmadığını düşünebilir.

Buradan çıkartılacak bazı dersler olabilir. İlk olarak, insanların benmerkezci olduğunun bir kanıtı oluyor bu durum. Yani herkesin seni fark ettiğini, yargıladığını ve önemsediğini düşünme sebebin, kendi algının ötesine geçemeyişin. Bunun ötesine geçebildiği zaman kişi, aslında kendine, diğer insanlardan daha çok yüklendiğini fark edebilir. Kendine aşırı yüklenen insanlar, herkesin onlara bu derece sert ve acımasız davranacağını düşünebilirler.

Aslında yaÅŸamına baktığınızda bir sürü anlamlı ve deÄŸerli ÅŸeyler yapmış olmasına karşın pek çok insan kendini yetersiz, baÅŸarısız, deÄŸersiz hisseder ve kendine bir türlü güvenemez. YaÅŸamında ona deÄŸer veren ve vermeyen insanlar vardır ama o bir türlü kendini yeterli ve deÄŸerli bulamaz. Derinlerde bir yerde “ben yetersizim” beynine kazınmıştır.

Zamanında birilerinden, genelde çocukken, bu mesajı almış, benimsemiş ve gerçekliğine inanmıştır. Ya da yaşamın normal iniş çıkışlarında kendisiyle ilgili böyle olumsuz bir inanç geliştirmiştir. Hayatımda kayda değer, alkışlanacak hiçbir başarım olmasa bile, bu benim kendimi dövmemi gerektirmez. Eğer değersiz ve yetersiz olduğumu düşünüyorsam, bu düşüncenin ve yargının mimarının ben olduğumu, bu inancı ben oluşturduğuma göre, ortadan kaldırma ve yok etmenin de benim sorumluluğumda olduğunu bilmem gerekir. Yeterli ve değerli bir insan olduğuma, durmadan başkalarından onay alarak, onları her dakika sınayarak kendimi inandıramam. Başkalarının yardımı destek olabilir ama tek başına genelde yeterli olamaz.

Ä°nsanlar düşündüğümüz kadar bizimle ilgilenmiyor, yargılamıyorlarsa o zaman kendimizi tanımak için insanların fikirlerine deÄŸil de kendimize mi güvenmemiz gerekli? Kim en iyi “ben kimim” sorusunu cevaplayabilir?

Haftaya devam.

Kaynak

Gilovich, T. & Savitsky, K. (1999). The spotlight effect and the illusion of transparency: Egocentric assessments of how we are seen by others. Current Directions in Psychological Science, 8 (6), 165-168.

15.04.2010