Emre Konuk

Kaldığımız yerden devam edelim.
Üç hafta önce bir soru sorduk ve cevap aradık: Tüm kültürlerde ortak, evrensel davranış kalıplarından, değerlerden, inançlardan, korkulardan ve ihtiyaçlardan söz edebilir miyiz? Bunun mümkün olduğunu gördük.

Sonra da, acaba dedik, hepimizde ortak olduğunu düşündüğümüz temel korkuları ve ihtiyaçları kullanarak, ilişkilerimizi organize edebilir miyiz? Örneğin bir yönetim ve liderlik anlayışını bunlara dayanarak geliştirebilir miyiz? Çocuğumuzla, eşimizle, arkadaşlarımızla ilişkilerimizi organize edebileceğimiz bir “kullanım kılavuzu” oluşturabilir miyiz?

Arkasından Donald Brown’ın, “Human Universals” (İnsanın Evrensel Özellikleri) adlı kitabında sıraladığı tüm kültürlerde ortak 372 özelliği, buradaki amacımıza uydurarak 6 temel korku ve ihtiyacın altında topladık. Aşağıda her başlığın altında, temel korkularımız ve ihtiyaçlarımızla ilgili yaşantıları sıraladık. Yani hayatta alıp veremediğimiz ne varsa “6 temel korku ve ihtiyacın etrafında dolanan 30 küsur yaşantıyla ilgilidir” demiş oluyoruz.

1. Ölüm Korkusu-Güvenlik İhtiyacı

İlgili Yaşantı: Güven, huzur, korunma, ihmal, terk, yalnızlık, tehlike, korku

2. Yabancı Korkusu-Topluluk İhtiyacı

İlgili Yaşantı: Birlikte olmak, birlik, aidiyet, bağlanmak, dışlanma

3. Gelecek Korkusu-Açıklık İhtiyacı

İlgili Yaşantı: İleriyi tahmin, bilinmeyenden korku, önünü görmek

4. Kaos Korkusu-Otorite İhtiyacı

İlgili Yaşantı: Denge, düzen, istikrar, kriz, sorun

5. Önemsenmeme Korkusu-Önemsenme İhtiyacı

İlgili Yaşantı: İstenme, arzu edilme, beğenilme, sayılma, gurur, başarı, gelişim, rekabet,
performans, mükemmellik, hayranlık, aşağılanma, küçük düşme

6. Katkıda Bulunma ve Anlamlı Yaşam İhtiyacı

İlgili Yaşantı: Kişisel doyumun ötesinde, birilerine bir şeyler verme veya bir davaya hizmet

Bizi yöneten, harekete geçiren, motive eden en temeldeki korku ve ihtiyaçlarımız bunlar. Lider ve yöneticinin bu ihtiyaçları nasıl yönetebileceğini irdeleyelim.

İş dünyasına baktığımızda; önemsenme, beğenilme ve sayılma ihtiyacımızı karşılayan kişi yöneticimizdir. İyi yönetici birlikte çalıştığı kişiyi farklı ve özel yapan yeteneklerini bilir. Bu yeteneklerini geliştirmesine ve yaşama yansıtmasına destek olur. Mükemmel performansla gelen saygınlığın nasıl kazanılacağını ve saygınlığa duyduğumuz yoğun açlığı gidermenin yollarını gösterir.

Denge, düzen ve istikrar ihtiyacı, otoritenin yani liderin veya yöneticinin varlığını meşru kılar. Ancak bu ihtiyaç yöneticinin ne yapacağını ya da çalışanların ne istediğini anlatmaz. Bunun için diğer ihtiyaçlara; güvenlik, aidiyet(topluluk), açıklık ve anlamlı yaşam ihtiyacına baş vurmamız gerekecek.

İyi yönetici bunlardan birine veya hepsine odaklanır. Örneğin güvenlik ihtiyacı en temel ve güçlü olanlardan biridir. Bu yüzden bir çok politikacı bu ihtiyaca oynar. Barınma, yani ev sahibi olma, su, gıda, elektrik, sağlık, güçlü bir ordu ve güvenlik teşkilatı bir politikacının olmazsa olmazları arasındadır. Bu ihtiyaçları karşılayan lidere bağlılık her zaman üst düzeyde olur.

Bazıları da bu ihtiyacı alabildiğine kullanır. Örneğin çocukluğumdan beri ülkem hep tehdit altındadır. Komünistler, sağcılar, solcular, milliyetçiler, dinciler, dinsizler, şeriatçılar, gericiler, bölücüler, liberaller hep yakın tehdit oluşturmuştur.

İş yerinde bu ihtiyaç; sağlık sigortası, işyeri güvenliği, tacizle ilgili prosedür oluşturmak, şiddetin önlenmesi gibi önlemlerle karşılanır.

Topluluk, birlik ya da aidiyet ihtiyacı yine liderlerin ve yöneticilerin çok kullandığı silahlardan biridir. Dışarıda düşman yaratıp içerde birliği sağlamak en ucuzlarından ama en çok kullanılanlardan biridir. Firmalar için rakipler düşmandır. Piyasanın en büyüğü olmak için gizli veya açık savaşlar yapılır. İyi yöneticiler bu temel ihtiyacı olumlu bir biçimde kullanır. “Biz bir takımız” bu eğilimin sloganıdır. Düşmandan çok, “birlikte başarmaya-büyümeye-gelişmeye” odaklanılır.

İyi liderler ve yöneticiler gelecek korkusunu, bilinmeyenden korkuyu, belirsizlikten rahatsız olmayı olumluya çevirip insanların “önünü görmesine”, “geleceğe güvenle-umutla bakmasına”, net hedeflere ve fırsatlara yönelmesine odaklanırlar. İyi lider geleceği yaratır ve insanların geleceğe odaklanmasını sağlar.

İyi liderler ve yöneticiler çalışanlarının aynı zamanda anlamlı bulacağı vizyonu ve hedefleri oluşturur. Şirket içinde çalışanların günlük doyumun ötesinde, yaşamlarını anlamlı kılacak aktiviteleri organize etmeleri desteklenir.

Çalışan bağlılığı araştırmalarına baktığımızda, saydığımız temel ihtiyaçların karşılanmasının bağlılığı neredeyse garantilediğini görüyoruz.

Önümüzdeki hafta çocuğumuzla, sevgilimizle, eşimizle ilişkilerimizi aynı ihtiyaçları gözeterek nasıl yönetebileceğimizi araştıracağız.

07.05.2006