Harvard Uzlaşma Projesi

Geçtiğimiz iki hafta, sorunları aşmak için takındığımız iki tavır üzerinde durmuştuk. Birincisi; sorunların ortaya çıkmasına yol açan nedenleri araştırmak ve buradan kalkarak çözüme gitmekti. İkincisi ise; geleceğe, hedeflere, değişime ve çözüme odaklanmaktı. Buradaki temel varsayımımız şuydu: Değişimi sağlamak için sorunları ortaya çıkaran nedenlerle uzun boylu uğraşmamız gerekmeyebilir. Bu yaklaşıma bir de örnek vermiştik.

Bu hafta, yine şimdiye ve çözüme odaklanan ama ek olarak, düşeceğimiz tuzaklardan uzak kalmamızı sağlayan, kullanabileceğimiz araçlar, taktikler öneren bir başka yaklaşımı dile getireceğim: Harvard Uzlaşma Projesi.

Bu proje aslında 1970’lerde uluslararası çatışmalarda uzlaşmayı sağlamaya yönelik Harvard Üniversitesi akademisyenlerinin bir girişimi olarak ortaya çıktı. Bugün güzel vatanımızda yaşamımıza bir türlü sinememiş olsa da “kazan-kazan” diye bildiğimiz yaklaşımdır.

Yaklaşımın mimarları Roger Fisher ve William Ury 30 yılı aşan bir süreçte pek çok uluslararası çatışmanın aşılmasında birinci derecede rol aldılar ve ciddi başarılar elde ettiler. Yıllar boyunca yaklaşımlarına hep bir şeyler eklediler. Yaklaşım, uzlaşma gerektiren tüm durumlar için geçerlidir. Yani araba alırken, çocuğunuzla veya eşinizle tartışırken, işyerinde yöneticinizle dalaştığınızda veya iş yapış biçimiyle ilgili sorun çıktığında rahatlıkla uygulanabilir.

Fisher ve Ury’nin dilimize de çevrilen ilk kitaplarının (Getting to Yes) çok kısa bir özetini vereceğim.

İnsanlarla Problemleri Birbirine Karıştırmayın

Bir sorun etrafında tartışan iki ya da daha çok kişiyi dinlediğimizde, mesajların iki düzeyde gelip gittiğini görürüz: Biri içerikle yani işin özüyle ilgili, diğeri ise tarz ve üslupla yani ilişkiyle ilgilidir. Tartışmalar hep içerikle ilgili gibi gözükse de sürece damgasını vuran tarz ve üsluptur. Haklı olduğumuz pek çok tartışmayı tarzımız nedeniyle kaybederiz.

Birinci adım: Her uzlaşma girişiminde işin özünü (içeriği) ilişkiden ayırın.

Dikkatinizi insanlardan çok amaca-içeriğe yöneltin
İyi dinleyin anladığınızı belli edin
Karşı tarafın niyetlerini kendi korkularınızdan üretmeyin
Tekliflerinizin karşı tarafın değerleriyle çatışmamasına dikkat edin
Duyguları açıklığa kavuşturun ve geçerli bulduğunuzu belli edin
Kendinizi onların yerine koyun
Karşı tarafın dilini kullanın
Karşı tarafın boşalmasına izin verin
Kişileri ve pozisyonları değil çıkarları uzlaştırın
Çatışan kişiliklerin arkasında uzlaşılabilir çıkarlar vardır
Çıkarları net tanımlayın
“Niye olmasın” diye sorun. Bu sizi karşı tarafın görüşüne yaklaştırılabilir
Erken karar vermeyin
Tek cevap aramayın
Tercihlerini öğrenin
Ortak çıkarların altını çizin
Değişik uzmanlara danışın
Pazarlık gücünüzü yüksek tutun. Daima seçenekleriniz olsun
Karşı tarafın seçeneklerini mutlaka göz önüne alın
İstediğiniz gibi oynamazlarsa, pozisyonlarına, statülerine, kişiliklerine saldırmayın
Düşüncelerinizi savunmayın, eleştirmelerini isteyin, tavsiyelerini sorun
Size yönelik bir saldırıyı probleme yönelikmiş gibi ele alın
Ölçülerinizin ve tuttuğunuz yolun adil olmasına dikkat edin
Her sorunu birlikte objektif ölçü arama uğraşı olarak gösterin
Baskıya boyun eğmeyin