Psikoloji Konuları

SOSYAL DÜŞÜNME

Kişiler doğumla başlayan ve hayat boyu devam eden hayat sürecinde karşılaşılan sorunlarla başa çıkabilmek için bazı becerilere ihtiyaç duyarlar. Örneğin akademik alanda bir sıkıntı olduğunda, genel yetenek, bilgi ve belirli bir zeka seviyesi gibi becerilere ihtiyaç duyulurken sosyal alanda bir sorun oluştuğunda iletişim becerileri, duyguları ifade etme, empati gibi becerilere gerek duyulur.

Sosyal beceri “duygusal zeka” olarak da anılan, sosyal hayat başarımızı belirleyen pek çok alt becerinin kombinasyonundan oluşmuş bir alandır. Bu alt becerilerden bazıları politik olma, kendini satma, sohbet etme, nasıl bir imaj verildiği ile ilgilenme, iyi bir dinleyici olabilme, girişkenlik, yerinde şaka ve espri yapabilme, ilişkiyi başlatma, ilişkiyi sürdürme, sosyal problemleri karşılıklı kazanç yaratarak çözme vb.dir.

Başka insanlarla iyi iletişim içinde olmak isteyen ve grup halinde yaşamayı keyifli bulan pek çok kişi sosyal becerileri önemser ancak az sayıda olsa da sosyal uyumu kendine problem etmeyen ve kendine özgü olmayı tercih eden kişiler vardır. Bu kişilerin kendilerine has yapılarını ve tercihlerini saygıyla karşılamak ve sosyal beceri sorunu yaşayan bireylerle karıştırmamak gerekir. Bunlar yalnız bırakılan değil, yalnız olmayı seçen çocuklardır.

Aileler İçin Öneriler

• Çocuğunuzun günlük hayatta karşılaştığı problemlerin çözümünde hemen kendi fikrinizi söylemek yerine onun da bir fikir oluşturmasını sağlayabilirsiniz.

• Sosyal problemlerin çözümü konusunda ona model olabilir, zorlandığınız sosyal olayları ve çözüm yöntemlerinizi onunla paylaşarak çözüm dağarcığını geliştirebilirsiniz. Ancak bu öğüt değil, sohbet havasında yürüyen bir konuşma olmalıdır.

• Okulda yeni arkadaşlıklar kuramayan çocuklar için okul sonrası saatlerde okul arkadaşlarını ve ailelerini davet edebileceğiniz sosyal ortamların yaratılmasında yardımcı olabilirsiniz. Örneğin ev partileri düzenleyebilir, arkadaş ziyaretlerine gidebilir, sinema ve yemek organizasyonları yapabilirsiniz.

• Zorlandığı sosyal durumları tespit ederek bu durumları evde dramatize edebilir ve rol oyunları sonrasında ona fikirlerinizi söyleyerek becerilerini geliştirebilirsiniz.

Davranış Bilimleri Enstitüsü Çocuk ve Genç Bölümü uzmanları tarafından sosyal düşünme becerisi gelişimini desteklemek için kullanılan çalışma kağıdının bir örneğini PDF olarak görmek için tıklayın.

YÜKSEK DÜŞÜNME

Zihinsel becerilerin en karmaşık olanıdır. İç içe geçmiş bir çok becerinin uyumlu bir kombinasyon içinde çalışmasını gerektirir. Kısaca şöyle tanımlanabilir; çözümü ilk bakışta belli olmayan bir problemi adımlara bölerek, sonuçlandırmak için gerekli olan becerilerin her birini tek tek ya da gruplar halinde kullanarak, çözüme kavuşturma becerisi.

Bir okul ortamı içinde kullanılması beklenen beş ayrı yüksek düşünme sistemi vardır. Bu sistemler şunlardır.

Kavramlarla Düşünmek

Kavram oluşturmak ve bunlarla düşünmeyi öğrenmek öğrenmeyi ve hatırlamayı kolaylaştırır.Örneğin; Kırmızı meyveler, çekirdekli meyveler,kabuklu meyveler gibi.

Aileler İçin Öneriler

• Çocuğunuzla kavramları eğlenceli oyunlara dönüştürüp oynayarak daha kolay kavramasını sağlayabilirsiniz. Örneğin “Denizin altında yaşayan şeyler sayalım mı? Bakalım kim daha çok bulacak” ya da “Bana evimizde bulunan ve üzerinde sayılar olan eşyalar gösterebilir misin?” gibi.

Problem Çözme Amaçlı Düşünmek

Problem çözme, bir problemin ya da konunun çözümünde bir sonuca ulaşabilmek için adım adım düşünmeyi, atılan her adımı değerlendirmeyi, sonuca ulaşma hızının ayarlanmasını ve varılan sonuçların da kontrol edilmesini gerektiren karmaşık bir süreçtir.

Aileler İçin Öneriler

• Çocuğunuzun karşılaştığı karmaşık görünen bir durumun planlandığında kolayca çözülebilecek bir problem olduğunu fark etmesini sağlayabilirsiniz. Örneğin “odasını toplama” işini bir problem durumu olarak ele alıp adım adım planlayarak tamamlaması konusunda yol gösterebilirsiniz. Ondan matematik problemleri kurmasını isteyebilirsiniz. Örneğin “Bana öyle bir problem kur ki, önce bölme, sonra çıkarma işlemi ile çözebileyim” gibi. Problem kurmayı öğrenen çocuk problemin mantığını kavramış demektir.

Eleştirel Düşünmek

Eleştirel düşünme becerisi kişinin bir durumu ya da düşünceyi kendi bakış açısından göre değerlendirebilmesi, olumlu ve olumsuz yönlerini ortaya koyabilmesini içerir.

Aileler İçin Öneriler

• Çocuğunuzun ilgi alanına giren konular hakkında basmakalıp (örneğin “iyi-kötü”, “güzel-çirkin” şeklinde) yorumlar dışında kendine ait değerlendirmeler yapması için onu yüreklendirebilir, ona örnekler sunabilirsiniz. Seyrettiğiniz bazı filmleri, okuduğunuz bazı kitapları onunla birlikte eleştirebilir, kendi bakış açısını oluşturmasını sağlayabilirsiniz.

Kurallarla Düşünmek

Kurallar belli bir işin nasıl yapılması gerektiğini tanımlar. Herhangi bir konu ile ilgili kuralları bilen kişi, o konu karşısına çıktığında bir hareket planı oluşturabilir, ne yapması gerektiğine karar vermede daha rahat ve hızlı davranabilir. Kurallara uymayan durumları da hemen fark eder.Bu da onun çözüm üretmesini kolaylaştırır.

Aileler İçin Öneriler

• Çocuğunuzdan örneğin ailenin birlikte yaşamasını kolaylaştıracak kurallar oluşturmasını isteyebilir daha sonra bu kuralların takibi görevini ona verebilirsiniz. Herhangi bir oyunun kurallarını ve nasıl oynandığını açıklaması da ona yardımcı olacaktır.

Yaratıcı Düşünmek

Yaratıcılık, zihnin özgürleşmesidir.Kişinin yaratıcılığını kullanması, onun bir konuya değişik açılardan bakabilmesini, kendi tarzını yaratabilmesini, kalıplaşmış düşüncelerden uzaklaşmasını sağlar.

Aileler İçin Öneriler

• Beyin fırtınası teşvik edilmelidir. Çocuğun bir konuya bulabildiği kadar yaklaşım oluşturması, bir sorunun çözümü için aklına gelen bütün çözüm önerilerini dile getirmesi ve en uygun çözüm seçmesini teşvik edebilirsiniz. İstediği kadar uçarak, hayallerine sınır koymadan, bazı nesneler, mekanlar, ortamlar yaratması istenebilir. Örneğin “Basketbolda çok işe yarayacak bir alet düşün, çiz ve anlat." gibi.

Davranış Bilimleri Enstitüsü Çocuk ve Genç Bölümü uzmanları tarafından yüksek düşünme becerileri gelişimini desteklemek için kullanılan çalışma kağıdının bir örneğini PDF olarak görmek için tıklayınız.