Psikoloji Konuları

DİKKAT KONTROLÜ

Dikkat kontrolünü sağlayabilmek için girdi kontrolü, çıktı kontrolü ve zihinsel enerji kontrolü becerilerini geliştirmek önemlidir.

Girdi Kontrolü

Başarılı bir girdi kontrolü için pek çok uyaran arasından bizi hedefe götürecek en doğru uyaranı seçebilmek, seçtiğimiz bu uyaranı derinlemesine bir biçimde ele almak, bilgiyi gerçek anlamda işleyerek doğru yere oturtmak, tüm bunlara gereken süre boyunca dağılmadan bağlı kalmak, gerekiyorsa hazzı geciktirmek ve uzun vadede doyum sağlamayı göze almak gereklidir. Bir semineri dinlerken etrafta olup bitenlere aldırmadan konuşmacının anlattıklarına odaklanmak, anlatılanları zihnimizde işlemeye başlamak ve aynı anda yanımızdaki arkadaşımızla sohbet etme arzumuzu ertelemek iyi bir girdi kontrolüne sahip olduğumuzu gösterir.

Aileler İçin Öneriler

• Çocuğunuzun dikkatini bir konuya odaklayabilmesi için zamana hakim olması önemlidir. Bu nedenle çeşitli faaliyetlerin ne kadar sürdüğünü fark etmesi için kronometre, zaman sayacı gibi araçlar kullanabilirsiniz. Bu şekilde bir işin ne kadar sürdüğünü, dikkatini ne kadar süre verebildiğini fark etmeye başlayabilir. Çalışacağı konuları küçük parçalara bölerek, her bir parçayı tamamladığında küçük bir hedefe daha ulaştığını ve böylece giderek ana hedefe yaklaştığını hissettirebilirsiniz.

Çıktı Kontrolü

Bir öğrenme ortamında kişinin o ortamdan ne kadar yararlanabildiğini, neler kazandığını öğrenmek önemlidir. Bunu anlamanın tek yolu da o kişinin öğrendiklerini ne kadar sergileyebildiğine bakmaktır. Kişinin sunulan bilginin ne kadarını öğrendiğini etkileyen sayısız faktör vardır. Başarılı olma konusunda istekli, geçmiş deneyimlerinden ders çıkarabilen, kendi kendilerini izleyebilen, seçeneklerini gözden geçirebilen, hızını ayarlayabilen, kendini değerlendirebilen kişiler gerek doğru davranışları gerekse doğru bilgileri sergileme konusunda daha yeterli olabilirler. Çıktı kontrolü ortaya koyduğumuz ödevlerin, ürünlerin, davranışların mükemmellik derecesi üzerinde önemli bir rol oynar.

Aileler İçin Öneriler

• Çocuğunuzla bir “hatasız çalışma” sistemi oluşturun. Bir defada doğru yaptığı her soru ve problem için bir puan alsın. Daha sonrasında bu puanlar birikip bir ödüle dönüşebilir. Arkadaşlarıyla ya da çevresindeki diğer kişilerle bir sıkıntı yaşadığında bunu bir öğrenme fırsatı olarak görüp ona zaman ayırabilir ve daha farklı nasıl davranabileceği konusunu birlikte gözden geçirebilirsiniz. Olumlu davranışlarını hiç kaçırmadan fark ettiğinizi hissettirebilir ve güzel sözler söyleyebilirsiniz.

Zihinsel Enerji Kontrolü

Bu beceri, zihinsel enerjinin beyne dağılımını kontrol eder. Yeni bir şeylerin öğrenildiği her türlü ortamda (kurs, okul, seminer, okuma) kişinin dikkatini yoğunlaştırabilmesi gerekir. Dikkati kontrol altına alabilmek için doğru zamanlarda doğru bölgelere gidecek düzenli bir yakıt girişine gerek vardır. Bu durumda da dikkati belli bir konuya odaklamak ve konuyla ilgisi olmayan şeylerin dikkati çelmesine engel olmak önemlidir.

Aileler İçin Öneriler

• Çocuğunuz ödevlerini yaparken ve diğer faaliyetler sırasında dikkatini ne kadar süre yoğunlaştırabildiğini saptayabilirsiniz. Daha sonra bu süreyi her gün birkaç dakika uzatmasına yardımcı olabilirsiniz. Çocuğunuzun dikkati tümüyle dağılmadan hemen önce çok kısa bir mola vermesini sağlayabilirsiniz. Çocuğunuzun günlük programını düzenlerken faaliyetler arasındaki geçiş sürelerini mümkün olduğunca kısa tutarak günlük bir düzen oturtabilirsiniz.

Davranış Bilimleri Enstitüsü Çocuk ve Genç Bölümü uzmanları tarafından dikkat kontrolü becerileri gelişimini desteklemek için kullanılan çalışma kağıdının bir örneğini PDF olarak görmek için tıklayınız.

HAFIZA

Hafıza en fazla okul hayatımızda kullandığımız bir beceridir. Bilgilerin depolanması hafızanın işidir. Deliksiz, hasarsız bir depo okuldaki öğrencilik hayatımızı kolaylaştırabilir. Hafıza üç bölüm halinde ele alınır.

Kısa Süreli Hafıza

Bilginin sadece birkaç saniye boyunca kaldığı bir “ilk durak” gibidir. Bilgi öncelikle bu ilk duraktan geçtiği için öğrenmek için şart olan bir alandır.

Aileler İçin Öneriler

• Çocuğunuza sıralı bir yönerge verebilirsiniz. Sonra ondan bu yönergeyi sözlü tekrar etmesini, sonra da uygulamasını isteyebilirsiniz. “Yatağının yanındaki dolabın alttan üçüncü çekmecesinden siyah çorabını getir” gibi. Bu yönergeleri anlama durumuna göre basitten karmaşığa, oyunlaştırarak ya da gelişmesine yönelik olduğunu paylaşarak aktarabilirsiniz.

• Bir kişinin giyim şeklini ona sözel olarak tasvir edebilir ve ondan da bunu sözlü olarak tekrarlamasını ya da gözünde canlandırarak resmini yapmasını isteyebilirsiniz.

Aktif, İşleyen Hafıza

Aynı anda birkaç şeyi aklımızda tutmaya yarar. Örneğin zihinden problem çözerken ilk işlemi yaptıktan sonra sonucu işleyen hafızada tutar, bir başka işlem yapar sonuca ulaşır ve sonra iki sonucu bir araya getirerek yeni bir işlem yapabiliriz. Bilgi işleyen hafızada birkaç saniyeden birkaç saate kadar kalabilir.

Aileler İçin Öneriler

• Çocuğun bol bol okuma-anlatma, zihinden işlem çözme, bir sunum hazırlama gibi alıştırmalar yapması yararlı olacaktır.

• Aynı anda iki işi yapmasını isteyebilirsiniz. Öğrendiklerini anlatırken elma soymak gibi.

Uzun Süreli Hafıza

Kalıcı bilgiler uzun süreli hafızada depolanır. Öğrenilmiş bilgiler bu depo içinde aranır. Bu nedenle bu deponun sistematik ve düzenli olması çok önemlidir.

Aileler İçin Öneriler

• Öğrenilen konu ile ilgili olarak öğrencinin kendine özgü çağrışımlar yaratması öğrenmenin kalıcı olmasını kolaylaştırabilir. Örneğin 1938 yılını hatırlamak için “19 abimin yaşı, 3 kırmızı arabamın üzerindeki sayı, 8 de seksek oyunundaki son sayı, o zaman abim kırmızı bir arabaya binmiş seksek oynamaya gidiyor” gibi bir çağrışım öğrencinin hatırlamasını kolaylaştırabilir. Bu çağrışımların öğrencinin kendisi tarafından oluşturulması gerekir.

• Ondan yardım istediğinizi belirtip bir telefon numarasını aklında tutmasını bir saat sonra o numarayı ondan alacağınızı söyleyebilir ve bir saat sonra sorabilirsiniz.

Davranış Bilimleri Enstitüsü Çocuk ve Genç Bölümü uzmanları tarafından hafıza becerileri gelişimini desteklemek için kullanılan çalışma kağıdının bir örneğini PDF olarak görmek için tıklayınız.