Anne Baba ve Çocuğun Dünyası

Teknoloji ile erken yaşta tanışan çocuklara hareketsizce duran kitapları sevdirmek eskisi kadar kolay değil ama bir yandan da hepimiz çocuklar kitap okusun istiyoruz. Birçok değişik oyun, oyuncak, teknolojik alet arasından sıyrılarak bir çocuğun ilgisini çekebilecek bir kitabı seçmek ne kadar da güç değil mi?

Aslında uzun uzun düşünmeye gerek yok. Zira en doğrusunu yine çocuklar biliyor. Kitapla dolu bir odada, kitapları ellerine alıp inceleyen bir çocuk genellikle en isabetli seçimi yapıp bir tanesinin içine dalıveriyor. Bu seçimlerin isabetlilik oranı da yaş küçüldükçe artıyor. Ama yine de okumayı, kitapları çocuklarına sevdirmek isteyen anne babalara birkaç öneri:

• Okumak ve çocuklara okuyan ebeveyn modeli olarak gözükmek onlarda heves uyandırabilir ancak okuma işi ona ayırdığınız zamanı kısıtlıyor ve kitap aranızda bir engel oluşturuyor ise tam tersi bir etki yapabilir, bu nedenle bu noktada dikkatli olmanız önemlidir.

• Evde televizyon ve bilgisayar ile vakit geçirmeyi çocuğun yatma saatinden sonra tercih etmek ve çocukla birlikteyken ortaklaşa kitap okuma zamanları yaratmak kitap okuma hevesi oluşturmada etkili olacaktır.

• Kitap seçmek için kitap almaya birlikte gitmeye, kitap seçiminde çocuğunda isteklerini göz önünde tutmaya dikkat etmeliyiz. Kitap seçerken çocuğa kitapları incelemek için fırsat tanınması, sabırlı davranılması önemlidir.

• Kitabın yazarının ve resimleyenin daha önceki çalışmalarının biliniyor olması, seçim yaparken daha rahat olmayı sağlayacaktır. Kitabın saygın bir yayınevi tarafından yayınlanıyor olması da güvenilirliğini arttıracaktır.

• İyi seçilmiş bir kitabın çocuğun ilgi alanında uzun süre kalacağı düşünülürse kitabın malzeme kalitesi, kolay yıpranmaması özellikle yaş küçüldükçe önem kazanır.

• İyi resimlenmiş ama kötü yazılmış kitaplar bizi tuzağa düşürebilir. Çocuğunuza alacağınız kitapları mutlaka okuyun. Sadece kapak ve resimler yanıltıcı olabilir.

• Okumayı yeni öğrenen çocuklara küçük yazılı ve okuyabileceğinden uzun kitaplar almak yerine büyük ve okunaklı yazılmış, kolayca bitirebileceği kitaplar seçmek gerekir.

• Çocuklara kitap okurken mimiklerinizi, ses tonunuzu tıpkı bir tiyatrocu gibi kullanmaya gayret ederseniz onu kitabın davet ettiği hayal dünyasına kolayca sokabilirsiniz. Ayrıca çocuğunuzda bir an önce kendi kendine okuma isteği uyandırırsınız.

• Çocuklar için yazılmış hikaye, öykü ve masallarda Türk dili iyi kullanılmış olmalı, hikaye kolayca akmalıdır.

• Mümkünse sıradışı, çocuğu kalıpların dışına taşıyacak ve yaratıcılığını kışkırtacak hikayeler seçilirse çocuğun hayata bakış yelpazesi genişleyecektir.

• Hayal dünyasının sınırları yoktur ama hayatın sınırları vardır. Çocuğun kitapla birlikte gerçek olmayana odaklanması ve sonrasında güvenli gerçeğe dönmesi, yaratıcı potansiyelini ve hayata kattığı yenilikleri arttıracaktır.

• “İyi”yi göstermenin yanı sıra “kötü”den de kaçınmayan, toplumun “iyi”lerinin aşırı derecede vurgulanmadığı “öğretici,ders verici” olma dozunun kaçırılmadığı hikayeler çocuğa kendi doğrularını seçme hakkı tanıyacaktır.

• Kitap bir kültür taşıyıcısıdır. Bu nedenle geçmişi tanıtır, yeniyi sezdirir, yeni ufuklar açarsa değerlidir.

• Başka kültürlerde ortaya çıkmış değerli çocuk kitapları, çocuğa evrensel bir bakış açısı kazandırması, farklı kültür değerlerini tanıtması açısından yararlı olabilir. Ancak bu tür kitaplarda iyi çeviri yapılmış olması son derece önemlidir.

• Kitapların nasıl kaleme alındığı kadar nasıl resimlendirildiği de çok önemlidir. Çocuklar kelimelerden önce resimleri okumayı öğrenirler. Nitelikli bir şekilde kaleme alınmış bir kitap özenle resimlenmemişse hak ettiği ilgiyi göremeyebilir.

• Resimlemede önemli olan yazıdaki duygunun görsel olarak canlandırılmasıdır. Bu nedenle resimlerin bazen rengarenk olması, bazen birkaç renginin vurgulanması, bazen de siyah beyaz olması mümkün olabilir.

• Resimler ne kadar sıradışı, beklenmedik, şaşırtıcı, çocuğun varolan dağarcığı dışında olursa çocuğun yaratıcılığı o kadar kışkırtıcı olabilir.

• Resimler baktıkça yeni bir şeylerin keşfedildiği ayrıntılar ile dolu olursa kitap çocuğun ilgi alanında daha uzun süre kalacak ve zevk alma oranı yükselecektir.

• Anlatılanla resim iyi eşleşmiş olursa kitap bütünü ile sevilecek ve kalıcı bir yapıt olacaktır. Çok yalın ve sade bir anlatımla, temel bir duyguyu işleyen bir yazının karmaşık, bol renkli, ayrıntılı resimlenmiş olması bütünlüğü bozabilir.

• Kitap mutlaka çocuğun okuması ya da bilgi edinmesi için değildir. Kitap eğlenmek için, keyifli zamanlar geçirmek için de okunabilir. Özellikle küçük çocuklar için içeriğin eğlenceli olması önemlidir. Mutlaka bir ders vermesi, yeni bir bilgi edindirmek gibi görevi olması gerekmez. Sadece komik olan bir kitap da tercih edilebilir.

• Dünya ölçütlerinde ödül almış çocuk kitapları özellikle tercih edilmelidir. Çünkü bu kitaplar çok ciddi kriterlere bağlı olarak seçici kurullar tarafından ödüle layık bulunmuş eserlerdir.

Yaş aralıklarına göre kitap seçimindeki kriterler:

0-3 YAŞ:

• Tanıdık nesnelerin olduğu
• Parlak renkli
• Kısa ama ahenkli cümlelerden oluşmuş
• Az kelimeli ve bu kelimelere ait resimleri olan
• Bol resimli
• Ellerinin boyutuna uygun kitaplar

3-5 YAŞ:

• Masallar, bilinen hikayeler içeren
• Tanıdık durumların anlatıldığı, hayata dair
• İyi resmedilmiş
• Hayal gücünü harekete geçiren
• Ayrıntılı resimleri olan kitaplar

5-8 YAŞ:

• Güçlü hikayeleri olan
• Karakterleri güçlü
• Sadece iyi-doğru değil, kötü-yanlış karakterleri de içeren
• İçinde yabancı ve bilinmedik kelimeler olmayan
• Gerçek hikayelerden alıntılar içeren
• Yeni bilgiler öğreten
• Detaylı resimleri olan
• İlgi alanına giren konular içeren kitaplar

8-12 YAŞ:

• Çocuğun karakter ve zevkine uygun
• Sadece mesaj kaygısı taşımayan, beyin fırtınası yapabileceği
• Kendisinin seçeceği kitaplar