Çocuk ve Genç

Çocuklarına bakan, onların duygusal hayatı ve sorunlarıyla ilgilenen babalar, hafızalara kazınmış “otoriter” imajını yeniliyor. DBE Davranış Bilimleri Enstitüsü Çocuk ve Genç Psikolojik Danışmanlık Merkezi Uzman Psikologu Şeyda Özdalga, çağın getirdiği sorumluluklarla değişen baba – çocuk ilişkisini ve yeni nesil modern babaları anlattı.

Zaman değişiyor. Bununla birlikte anne ve baba kavramı da farklılık gösteriyor. Hafızalarımıza kazınan “otoriter baba figürü” yerini çocuklarıyla arkadaş ilişkisi kuran babalara bırakıyor. Peki, Türk toplumunda yer etmiş baba figürü nasıl farklılıklar gösteriyor? 2000’li yılların modern babalarının sergilediği davranışların karakteristik özellikleri neler?

Sosyo-ekonomik, kültürel koşullar ve ailede annenin çalışma durumu, evdeki sorumluluk paylaşımı ve rolleri değiştiriyor diyen DBE Davranış Bilimleri Enstitüsü Çocuk ve Genç Psikolojik Danışmanlık Merkezi Uzman Psikologu Şeyda Özdalga 21. yüzyılın modern baba kavramı için: “Geçmişte babalar, çocuklarının kişisel bakım ve ihtiyaçları konusunda sorumluluğu genellikle anneye bırakırlardı. Evin geçimini, maddi gereksinimleri karşılayan, ilişkilerde daha mesafeli, hatta otoriter konumda geleneksel babalardı. Modern babalar ise eşleriyle ev ve çocuklarının her türlü sorumluluğunu paylaşan, bu paylaşımı normal görüp aynı zamanda da şikâyet etmeyen erkekler” diyor.

Modern baba kimliği nedir?

Yapılan çeşitli araştırmalar, her ne kadar babalık rolü anlayışında bir değişim yaşandığını gösterse de erkeklerin %20'si - %25’i babalığı, meslekleri ve aileleri arasında bir denge bulmaya çalışarak yaşıyorlar. Sosyo-ekonomik ve kültürel koşullar, ailede annenin çalışma durumu, evdeki sorumluluk alanlarını ve rolleri değiştirmekte, bu sebeple yeni nesil modern baba modelleri ile karşılaşılmaktadır. Kadınlar biyolojik yapıları, beyinleri ve üreme organları ile anneliğe hazırdırlar, babalar ise aynı biyolojik donanıma sahip değildirler. İki haftalık loğusa annelerle yapılan çalışmada, annelerin çocuklarına baktığı zaman beyinlerinde en fazla endişe, kaygı ve risk saptamayla ilgili bölgelerin çalıştığı görülmüştür. Yani annelerin koruyuculuğu ve hassasiyeti sanki beyinlerinde programlanmış durumdadır. Aynı çalışmada erkeklere bakıldığında, beyinlerinde faaliyet gösteren bölgelerin endişe ve kaygı ile ilgili bölgeler olmadığı, ancak altı ay sonra durumun değişmeye başladığı, özellikle çocuğuyla daha çok zaman geçiren, bakım veren kişilerde babalık rolünün yerleşmeye başladığı görülmüştür. Yani babalığın çocuğunu kucağına alır almaz hissedilen bir duygu değil, geliştirilen bir duygu olduğu söylenebilir. Doğum öncesinden bebekliğe, bebeklikten çocukluğa hatta ergenliğe kadar çocuklarıyla yakın ilişkiyi seçen babalar beyinleriyle de babalık yapmaya başlamış olurlar.

Modern babaların sergilediği davranışların karakteristik özellikleri nelerdir?

Yeni nesil modern babalar, hamilelik süreçlerini eşiyle paylaşan, dayanma kapasitelerine göre doğum anında eşlerinin yanında olan, eşleriyle birlikte daha kısa süreli de olsa doğum izni alan, doğumdan sonra çocuğun günlük işleriyle uğraşan, altını değiştiren, gazını çıkaran, banyosunu yaptıran, mamasını yediren, oyun oynayan, uyumasına, uyanmasına yardımcı olan babalardır.

Modern babalar eski babalara göre nasıl farklılaşıyorlar?

Eskiden babalar, çocuklarının kişisel bakım ve ihtiyaçları konusunda sorumluluğu genellikle anneye bırakan, evin geçimini, maddi gereksinimleri karşılayan, ilişkilerde daha mesafeli, hatta otoriter konumda olan geleneksel babalardı. Modern babalar ise, eşleriyle ev ve çocuklarının her türlü sorumluluğunu paylaşan, bu paylaşımı normal görüp aynı zamanda da şikayet etmeyenlerdir.

Modern baba olmanın baba ve çocuk açısından pozitif tarafları nelerdir?

Bu süreçte üstlenilen sadece bir sorumluluk değil, çocuğuyla arasında gelişecek sağlam ilişkinin de temelini oluşturma görevidir. Babalar, ailede üstlendikleri sorumluluklar nedeniyle çocuklarının büyüme dönemlerini kaçırabilirler. Ancak telafisi, tekrarı yaşanmayan ilk gülümseme, ilk kelimeler, emekleme, yürüme, diş çıkarmalarına şahit olmanın, babaların kendi yaşamlarına kattığı anlam ve onlara sağladığı kişisel doyumun yanında, çocukların da kendilerini değerli hissetmelerine yardımcıdır. Çocukların ruhsal gelişimlerinde, psikolojik ve fiziksel ihtiyaçlarını karşılama konusundaki anne-baba işbirliği, kendi anne-babalıklarına da model olmaktadır. İlgi ve sevgi ihtiyacı konusunda doğru yaklaşımlarla doyurulan çocuk, kişilik gelişiminde daha güvenli olmaya adaydır.

Modern Baba Modelleri

Çalışmayan Baba Modeli

Baba, işini evden yürüttüğü ya da işsiz olduğu durumlarda, okul öncesi ve okul dönemi çocuğunun sorumluluklarını zorunlu olarak veya isteyerek üstlenebilmektedir. Evin geçimini sağlayan, güç, başarı, “evin direği” özellikleri atfedilen erkeğin çalışmama durumu, babalık rolünü zayıflatabilir. Çocuklar babalarının işleri, meslekleri, çalıştıkları kurumlarını dile getirip, övünür, onlarla gurur duyarlar. Bu duruma karşı annenin tutumu, oluşabilecek olumsuz bakış açısını engelleyerek ailenin içi huzurunu sağlayabilir.

Çocuğuna Yemek Hazırlayan, Onu Yediren, Okula Hazırlayan Baba Modeli

Her ne sebeple olursa olsun anne ve baba arasındaki bu tür paylaşımların, çocuğun gelişimine doğru yaklaşımları içerdikçe, ilgilenen cinsle kurulan ilişkiyi geliştiren bir boyutu vardır. Baba, eşine destek olan, demokratik, çocuğunun özelliklerini daha yakından tanıyan, güvenilir bir baba modeli sunar. Bu durumda feminen roller abartılmadığı sürece, erkek çocuklar için cinsel kimlik gelişimi açısından sorun olmaz. Sevgi ve güven modeli olan anne ile, saygı ve otorite modeli olan babanın, rolleri yer değiştirdiğinde; sınır ve otorite kuramayan bir baba yerine otorite kurmak zorunda kalan anneye karşı olumsuz bir cephe olabilir.

Kızıyla Barbie, Oğluyla Lego Oynayan Baba Modeli

Oyun, öğrenme becerisini geliştirir. Çocuklar için oyun arkadaşı bulmak, oyun kurmak, oyunda roller almak, çocuğun duygusal, bilişsel, sosyal gelişimine katkı sağlayarak yaratıcılığını destekler. Kız çocukları babalarına karşı annelerinin rakibidir. Erkek çocukları da babalarını kahramanları olarak görür. Oyun birlikteliği, baba ile oyun oynama hazzı, kişiliklerini geliştirir, onlara kendilerini değerli hissettirir, hatta ileride seçecekleri eş modeline katkı sağlar.

Veli Toplantısına Giden Baba Modeli

Çocuğunun akademik durumunu takip eden baba modelinde, hem öğretmen, hem çocuk, hem de baba bu durumdan fayda sağlar. Örneğin, öğrenme sorunları yaşayan çocuğunun durumu için çözüm odaklı yaklaşan baba, yaşanan sürecin sağlıklı değerlendirilmesine katkıda bulunur. Bu da çocuğun çalışma motivasyonunu artırabilir.

Çocuğunun Velayetini Alan Baba Modeli

Boşanma sonunda çocuğun yaşına göre velayet konusu, özellikle anneler için sorun olabilmektedir. Sağlıklı boşanmada, çocuğun bu dönemden daha az etkilenmesi ve bu duruma uyum sağlayabilmesi için alıştığı koşulların olabildiğince korunması esastır. Ekonomik durumuna göre çocuğun alıştığı düzeni sürdürmesinde, anne uygun değilse babanın velayeti alması avantajlı olabilir. Ancak bu durumda annenin de eşit ilgi, destek ve yakınlığı sağlaması gerekir. Çocuk ile kurulan ilişki için belirleyici olan, zamanın nasıl değerlendirildiği ve kalitesidir.

Öneriler

Genellikle babalar, çocuklarına karşı tutumlarını kendi babalarının yaklaşımlarını değerlendirerek belirlerler. Böyle durumlarda, “Bırak istediğini yapsın, ben yaşayamadım o yaşasın.” sınırsız yaklaşımı, çocuğu istemediği aktivitelere zorlama, “babam da bize sevgisini göstermedi biz sevgisiz mi olduk.” gibi duyarsızlık örneklerini de gözlemleyebiliriz.

İlk öncelik çocuğun duygusal ve fiziksel ihtiyaçlarının karşılanmasıdır. Duygusal ihtiyaçlar arasında, sevdiğinizi söylemek, sarılarak, şakalaşarak sevginizi somutlaştırmak sayılabilir. Onun yaşamına ilgi duyduğunuzu göstermek, çocuğunuza kendisini değerli ve güvende olduğunu hissettirecektir. O gün yaşadıklarınızı paylaşmak, duygularınızı, düşüncelerinizi anlatmak, onun yaşadıklarını yargılamadan, eleştirmeden, yorumlamadan dinlemek; hem ilişkinizi geliştirecek hem de günlük stresinizi atmanıza yardımcı olacaktır. Yoğun iş temponuzun arasında, çağın teknolojik olanaklarından yararlanarak elektronik ortamları kullanarak, e-posta ile, telefon ile ya da odasına bırakacağınız notlarla iletişim kurabilirsiniz.

Onların arkadaşlarını, arkadaşlıkta ki becerilerini, etrafı ile iletişimini gözlemleyiniz. Bunlar onu tanımanız ve kişiliğini geliştirmesine yardımcı olmanız için size fırsat verecektir. Çocuğunuzla, ev içinde satranç, tavla gibi ikili oyunlar oynamak, kitap/gazete okumak, tartışmak, yemek yemek, sofra hazırlamak, ev dışında birlikte yemeğe, sinemaya, tiyatroya, balık tutmaya, maça gitmek, bisiklete binmek, arabayla gezmek, günlük alışverişi beraber yapmak, berbere, doktora gitmek, müzik kursları, sanat ve spor faaliyetlerine katılmak gibi ortak aktivitelerde bulunabilirsiniz. Çivi çakmak, ufak tefek ev içi tamiratlar gibi teknik ve mekanik konulardaki bilgilerinizi onunla paylaşabilir, ona öğretebilirsiniz. Arada sırada eve yarım saat onun için erken gelebilir, okulda veli toplantısına katılıp akademik gelişimini takip ederek ona verdiğiniz değeri pekiştirebilirsiniz.

Baba olmak her zaman eğlenceli bir arkadaş olmak demek değildir. Sınırlar koymak konusunda anneyle de ortak tavır içinde, açık, tutarlı ve kararlı olunmalıdır. Dinlenmek için de belli bir süreye ihtiyacınız olduğunu söylerseniz, hem hazzı ertelemeyi öğretmiş hem de gerginliğinizi azaltıp doğru yaklaşım göstereceğiniz zamanda birlikte olmayı sağlamış olursunuz. Tüm bunların sonunda, doğru zamanlama ve tercihlerle yaratılan ilişkiden alacağınız keyif sizin en güzel manevi başarı ve tatmininiz olacaktır.

Şeyda Özdalga, Uzman Klinik Psikolog - DBE Çocuk ve Genç Psikolojik Danışmanlık Merkezi

DBE Çocuk ve Genç Psikolojik Danışmanlık Merkezi
Bizi Arayın  Terapistlerimiz