Çocuk ve Genç

Çocuğunuz göğsünü tutuyor ve nefes alamadığını söylüyor. Hızlı hızlı nefes alıp veriyorlar ve karşısına oturup sakince konuşmanız mümkün değil. Hastaneye gitmek istiyorlar çünkü ölüyormuş gibi hissediyorlar. Panik atak geçiriyorlar ve siz de panikliyorsunuz. Bu durumda ne yapmalısınız?

Bir ebeveyn olarak çocuğunuz hastalandığında, kendisini kötü hissettiğinde siz de kendinizi çaresiz ve endişeli hissedebilirsiniz. Bu, çok doğaldır. Özellikle panik bozukluk yaşayan çocuğunuza nasıl yardımcı olabileceğinizi bilemiyorsanız hem çocuğunuz hem de sizin için korkutucu deneyimler yaşayabilirsiniz. Bu süreçte çocuğunuza nasıl destek olmanız gerektiğinden bahsetmeden önce panik bozukluğun nasıl bir hastalık olduğunu ve belirtilerini açıklayalım.

PANİK BOZUKLUK NEDİR?

Panik bozukluk, kaygı ve endişe yaşayan çocukların, gençlerin ve yetişkinlerin başına gelebilecek, atak şeklinde kendini gösteren fizyolojik olaydır. Atak başladığında 10 ila 15 dakika arası sürebilir. Bu ataklar aniden ortaya çıkabilir.  Stres ve kaygı panik atağı tetikliyor olsa da bu ataklar herhangi bir zamanda, hatta uyku sırasında bile olabilir.

PANİK ATAĞIN ÇOCUKLARDA GÖRÜLEBİLECEK YAYGIN BELİRTİLERİ:

• Hızlı kalp atışı
• Baş dönmesi, baygınlık veya sersemlik hissi
• Göğüs ağrısı ve/veya kalp çarpıntısı
• Ellerde veya ayaklarda uyuşma, karıncalanma
• Nefes almada zorlanma
• Yutma, yutkunma güçlüğü
• Gerçekdışı veya çevreden kopuk hissetme
• Ölme ya da aklını kaybetme korkusu
• Sıcak veya soğuk basması
• Mide bulantısı
• Kontrolsüz bir şekilde titreme

1. ÇOCUĞUNUZU PANİK ATAK VE BELİRTİLERİ İLE İLGİLİ BİLGİLENDİRİN

Bir çocuk panik atak geçirdiğinde, kendisini ölecekmiş ya da akıl sağlığını yitirecekmiş gibi hissedebilir. Bu durum onlar için çok korkutucu olabilir ve bunu neden yaşadıklarını kendi zihinlerinde anlamlandıramayabilirler. Panik atak sırasında yaşanılan fizyolojik belirtileri,sağlıklı bir insan yalnızca çok yoğun bir şekilde korku ve endişe duyduğunda yaşar. Vücut da bu korku ve endişe sebebiyle bir çeşit alarm vermeye başlar. Panik atak ise vücudun, herhangi bir sebep olmaksızın yanlış zamanda alarma geçmesi gibidir. Hissettikleri ve deneyimledikleri tüm fizyolojik belirtiler gerçek olsa da alarma geçecekleri bir durum olmadan bu belirtileri yaşarlar. Bu durum, insanların hayat kalitesini ve genel ruh sağlığını olumsuz yönde etkiler. Fakat yanlış alarmları durdurmak, doğru tedavi ve terapi yöntemleriyle mümkündür. Sizler de çocuğunuza en basit haliyle, bu alarm örneğini de kullanarak panik atağın ne olduğunu vevücutta ne gibi belirtilere neden olduğunu öğretebilirsiniz. Çocuğunuz ergenlik öncesi veya ergenlik dönemindeyse, panik atağı nasıl atlatacaklarına dair bilgiler edinebileceği kitaplar okumalarını, güvenilir kaynaklarla hazırlanmış bilgilendirici videolar izlemelerini sağlayın.

2. PANİK ATAK SIRASINDA ÇOCUĞUNUZA YARDIMCI OLABİLECEK AKTİVİTELERİN BİR LİSTESİNİ YAPIN

Tipik bir panik atak yaklaşık 10-15 dakika sürer ancak yaşayan kişi ve çevresindekiler için bitmek bilmeyen bir zaman dilimi gibidir. Atak zamanlarını en hasarsız şekilde atlatabilmek için çocuğunuzla birlikte, atak sırasında onu sakinleştirebilecek aktivitelerin bulunduğu bir liste hazırlayın. Her çocuk için bu liste çok farklı olabilir. Çocuğunuzu sakinleştirmek için nelerin işe yarayıp nelerin yaramadığını ancak birlikte keşfedebilirsiniz. Genellikle zihni meşgul edecek aktiviteler işe yaramaktadır. TV seyretmek, müzik dinlemek gibi pasif aktivitelerdense çizim yapmak, oyun oynamak gibi aktiviteler daha faydalı olabilir.

Dikkat Dağıtma Teknikleri:

• Çocuğunuzun en sevdiği filmi ya da çizgi filmi açın.
• Birlikte telefonunuzdaki videolara ya da resimlere bakın.
• Alfabe oyunu (her harf ile belirli bir kategoride kelime bulma), kelime bulmacaları gibi oyunlar üretin ve oynayın.
• Çocuğunuzla birlikte katılabileceğiniz, yakın tarihte gerçekleşecek eğlenceli etkinliklerden bahsedin.
• Birlikte yaşadığınız komik, eğlenceli hatıralarınızı anlatın.

Fiziksel Teknikler:

• Egzersiz yapmak
• Zıplamak
• Koşuya çıkmak
• Bisiklet sürmek
• Kum torbasına yumruk atmak
• Yüzüne buz torbası koymak
• Duş almak
• Sırt veya baş masajı yapmak

Düşünce Teknikleri:

Çocuğunuzdan, atak geçirdiği sırada okuyabileceği ve okuduğunda ona iyi hissettirebilecek olumlu düşünceleri yazmasını isteyin. Bu yazılar, onu güçlendirmeyi ve panik atağın şiddetli etkilerini hafifletmeyi hedef almalıdır.

Güç Verebilecek Bazı Küçük Not Örnekleri:

• Şu an ölmüyorum. Yalnızca panik atak geçiriyorum.
• Panik ataklar korkutucu olsa da bende, şu anda, endişelenmemi gerektirecek tıbbi bir sorun yok.
• İnsanlar panik atak sebebiyle yaralanmazlar veya ölmezler.
• Panik ataklar hiç bitmeyecekmiş gibi hissettirebilir ama birazdan her şey normale dönecek.
• Ben delirmiyorum, aklımı kaybetmiyorum. Sadece panik atak geçiriyorum.

3. ÇOCUĞUNUZUN YAŞADIĞI SIKINTILARI HAFİFE ALMAYIN

Çocuğunuza panik atak geçirdiği esnada, “Sen iyisin, hiçbir şeyin yok.” gibi şeyler söylemekten kaçının. Böyle yapmak size güven vericiymişsiniz gibi hissettirse de panik atak geçiren kişi için hiçbir şekilde olumlu etkisi yoktur. Çocuğunuz yaşadığı panik atak belirtilerinin yanında bir de anlaşılmadığı hissine kapılacaktır. Öfkelenmesine ya da belirtilerin şiddetinin artmasına sebep olabilirsiniz. Bunun yerine “İyi hissetmediğini biliyorum. Panik atak geçirmek korkutucu olabilir. Bunu şu anda atlatmana yardım edeceğim ve yanındayım. Birazdan her şey normale dönecek.” gibi ifadelerle, sakinleştirici ve ılımlı şekilde konuşabilirsiniz.

Tüm bunların yanı sıra panik atak geçirmenin en kötü yanı, atakların kendisi değil, ataklara eşlik eden yoğun korkulardır. Panik atak geçiren insanlar yaşadıkları atağın bir kez daha tekrar etmesinden endişelenirler. Bu endişelere ve korkulara karşı kendilerini savunmasız ve güçsüz hissedebilirler. Hatta bu korkular nedeniyle, panik ataklarını tetikleyebileceklerini düşündükleri aktivitelerden kaçınmaya başlarlar. Ne yazık ki genellikle okul, restoran, sinema ve oyun parkı gibi ortamlardan uzak durmak isterler. Daha aşırı durumlarda, çocuklarda, agorafobi yani evden ayrılma korkusu ortaya çıkabilir.

Bazı ebeveynler çocukları ile bu tür durumlar hakkında konuşmaktan kaçınırlar. Bu durum hiç yokmuş gibi davranırlar. Böylece atakların zaman içinde kendiliğinden geçeceğini ve üzerinde konuşulmazsa çocuklarının da bu durumu “abartmayacaklarını” umarlar. Fakat bir insanı yaşadığı ruhsal veya fiziksel hastalıkla ilgili çaresizliğe sürükleyen en büyük faktör, belirsizliktir. Kişi, ister çocuk ister yetişkin olsun, ne yaşadığını bilirse onunla nasıl baş edebileceğini de ancak o şekilde öğrenebilir. Sizler de çocuğunuzu, yaşadığı panik ataklarla ilgili onların yaşına uygun bir düzeyde bilgilendirin. Panik atağın bazı aktivitelerden kaçınmaya neden olabileceğini ama bu aktivitelerden, ortamlardan kaçtıklarında daha iyi olmalarının mümkün olamayacağını açıklayın.

KAYNAK
Daniels N.,PanicAttacks in Children: 7 WaysParents Can Help.ATParentingSurvival.

DBE Çocuk ve Genç Psikolojik Danışmanlık Merkezi
Bizi Arayın  Terapistlerimiz