Çocuk ve Genç

“Annem beni hiç anlamıyor”, “Devamlı yapmam gerekenleri söyleyip duruyorlar. Ödevini yaptın mı?, Dişlerini fırçala, Odanı topla”, “Benden hep şikayet ediyorlar” gibi birçok iletişim engeli oluşturan yaklaşımlar istenen  davranışın yapılmasını sağlayamıyor. Yaşamın dokusunu insan ilişkileri oluşturur. İletişim, kişinin karşısındaki tarafından anında ve açıkça anlaşılmasını sağlayacak şekilde kendisini ifade etme davranışıdır.

İletişim Engelleri

Sağlıklı ilişkilerin sağlanmasında en önemli engellerden biri, sorunun kimde olduğunun anlaşılmamasından kaynaklanır. Davranışların kabul edilip edilmemesi, bizlerin o davranışa tanık olduğumuz zaman yaşadığımız duygulara bağlıdır. Davranış yapıldığında olumsuz duygular yaşıyorsak, davranışı kabul etmeyiz. Olumlu duygular içindeysek, o davranışı görmezlikten gelebilir tepki gösteremeyebiliriz.

Anne babalar çoğunlukla iletişimi engelleyen yaklaşımlarla çocuklarıyla iletişim kurmaya çalışırlar. Örneğin ;

Emir verme:

• “Odanı topla”, “Gel buraya çabuk”, “Kaldır şu tabağı”, “Kitabımı ver”

Tehdit etmek (Gözdağı vermek):

• “Yemeğini bitirmezsen, TV seyretmene izin vermem.”, “Dediğimi yap, yoksa canına okurum.”

Öğüt vermek, çözüm getirmek:

• “Yorgunsan, erken yat o zaman”, “Hadi bakalım güzel güzel oynayın”, “Ben olsam, davranışlarına dikkat etmesini söylerim.”

Yorumlama, teşhis koyma, tahlil etme:

• “Aslında sen öyle demek istemiyorsun.”   “Ben senin neden öyle yaptığını biliyorum.”   “Senin esas sorunun nedir biliyor musun?”

Teselli etmek, konuyu değiştirmek:

• Aldırma boş ver, takma kafana.”,“Üzülme, dert etme arkadaşlar arasında olur böyle şeyler.”“Haydi biraz neşelen.”,“Zamanla kendini iyi hissedersin.”

Yargılamak, eleştirmek, ad takmak

• “Bu konuda yanlış düşünüyorsun.”, “Sen zaten hep kolaya kaçarsın.”, “Sen zaten yaramazın tekisin.”

Sorgulamak

• “Neden öğretmenine cevap vermedin.”, “Kim sana akıl veriyor.”, “Sen ne yaptın.””O ne cevap verdi.”

Dinlemek

• “Boşver, başka şeylerden bahsedelim.”   “Hadi unutalım gitsin.”

Övmek, kabullenmek, olumlu değerlendirmek

• “Yok canım saçın güzel olmuş.”, “Bence sen bu işin altından kolayca kalkarsın.”

Tatsızlık yaşayan kişide ise rahatsızlığını Ben dili mesajlarıyla aktarmalıdır.

Telefonda konuşurken gürültü yapan çocuğunuza “Sussana” “Yeter artık” sen mesajları yerine. Ben dili mesajlarıyla DAVRANIŞI (Gürültü yaptığın zaman),

NASIL ETKİLENDİĞİNİZİ (Telefonda konuştuğum kişiyi duyamıyorum) ve DUYGUNUZU (bu da beni kızdırıyor) içeren cümleler kurunuz.

“Ben” dili mesajlarının duyulma olasılığı daha fazladır.

Sorun karşınızdaki kişide ise Aktif Dinlemelisiniz (Etkin Dinleme)

Karşınızdakinin verdiği mesajı anlamlandırarak, onun duygusunu ona geri bildirmelisiniz. Böylece kişi dinlendiğini, anlaşıldığını hissederek çözümü konusunda iç görü kazanacaktır.

Çocuğunuz “bugün arkadaşımla kavga ettik.” dediğinde bu mesajı “çocuğum, arkadaşına kızgın, üzülmüş” şeklinde yorumlayıp, “arkadaşına kızgınsın.” ifadesiyle onu anladığınızı gösterdiğinizde daha rahatlayacaktır ve olayı anlatmak isteyecek, anlaşıldığını hissedecektir.

Etkin dinlemeye yardımcı olacak sorular açık uçlu sorulardır. Ne, neler, nasıl ile başlayan sorularla karşındakinden daha çok bilgi alabilirsiniz. Neden, niçin sorularını savunma yarattığı için kullanmamalısınız.

Çatışma durumlarında Kaybeden Yok Yöntemi Uygulamak

Her iki kişiye de uygun çözüm yolunu bulabilmek için iki tarafında birer adım geri atması işe yarayacaktır. Çocuğunuz arkadaşında 1 saat daha fazla kalmak istiyor. Yarım saatte uzlaşmak her iki tarafında istediğinde geri adımdır, uzlaşma noktası yaratır. İki tarafta istediğinde diretirse çatışma kaçınılmaz olur.

• Sorunu belirleyin
• Olası çözümleri üretin
• İleri sürülen her çözümü değerlendirin
• Her iki tarafa da uygun olan en iyi çözüme karar verin ve anlaşmaya varın
• Kararınızı uygulamaya koyun.
• Uygulama sonrasını değerlendirin

Sorun olan davranışa nasıl engel olabiliriz?

1. Önleyici açıklamada bulunma; beklentilerin açık dille önceden çocuğa söylenmesidir.

2. Çevreyi değiştirme, çevrenin çocuğa uygun hale getirilmesidir

3. Beklenen davranışlara anne/babanın örnek olmasıdır.

4. Çocuğun iyi alışkanlıklar geliştirmesine yardımcı olma yol gösterme ve yaptığı zaman takdir etmedir.

• Sorun Olan Davranış Sırasında

1. Sorun olan davranışın nedenini düşünmedir.

2. Yapıcı bir çözüm yolu, alternatif göstermedir.

3. Ailenin bireyi olarak duygularını ve kabul edilmez davranışın kendi üzerindeki etkilerini açıklamadır.

• Sorun Olan Davranıştan Sonra

1. Kabul edilmez davranışın etkilerini göstererek pişmanlık duymasını sağlamadır.

2. Çocuğun kabul edilmez davranışın sonuçlarını yaşamasına müsaade etmedir.

DBE Çocuk ve Genç Psikolojik Danışmanlık Merkezi
Bizi Arayın  Terapistlerimiz