Çocuk ve Genç

Deprem özellikle çocuklar ve gençler için travmatik olabilir. Çocuklar, ani tehdit sona erdikten sonra tepkilerini nasıl yönetecekleri konusunda rehberlik için hayatlarındaki önemli yetişkinlere bakarlar. Ebeveynler, öğretmenler ve diğer bakıcılar, sakin kalarak ve çocuklara iyi olacaklarına dair güvence vererek, çocukların ve gençlerin deprem sonrasında başa çıkmalarına yardımcı olabilir.

Çocuk ve Gençlerin Depreme Karşı Olası Tepkileri

Aşağıdakiler, çocukların bir afet sonrasında gösterebilecekleri yaygın tepkilerdir. Bu tepkiler yaygın olsa da bazı çocuklar bu davranışların hiçbirini sergilemeyebilir veya burada bahsedilmeyen şekillerde davranabilir.

• Okul Öncesi Dönemdeki Çocuklar: parmak emme, yatak ıslatma, anne babaya yapışma, uyku bozuklukları, iştahsızlık, karanlıktan korkma, davranışlarda gerileme ve arkadaşlardan ve rutinlerden geri çekilme, daha sinirli davranma, normalden daha fazla ağlama ve daha fazla kucaklanmayı isteme
• İlkokul Çağındaki Çocuklar: sinirlilik, saldırganlık, yapışkanlık, kabuslar, okuldan kaçınma, zayıf konsantrasyon ve etkinliklerden ve arkadaşlardan geri çekilme, felaketin tekrar yaşanacağına dair korku,
• Ergenler: uyku ve yeme bozuklukları, çatışmalarda artış, fiziksel şikayetler, suçlu davranışlar, zayıf konsantrasyon, çevrenin daha tehlikeli ve güvensiz görünmesi, dikkatsiz araç kullanma, alkol-uyuşturucu kullanımı, tehlikeli davranışlarda artış, bunalmışlık hissi.

Çocukların bir kısmı travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) riski altında olabilir. Semptomlar yukarıda sıralananları içerebileceği gibi, oyun ve/veya rüyalar sırasında felaketi yeniden yaşama; felaketin tekrar olacağını tahmin etmek veya hissetmek; felaketin hatırlatıcılarından kaçınmak; duygusal konularda genel uyuşukluk; ve konsantre olamama ve irkilme reaksiyonları gibi artan uyarılma semptomlarını da içerebilir. Yetişkinlerin bu belirtileri gösteren çocuklar için profesyonel ruh sağlığı yardımı almasında yarar vardır.

Depremden Hemen Sonra: Ebeveynler İçin Bilgiler

• Sakin ve güven verici kalın: Çocuklar ipuçlarını ebeveynlerinden alırlar. Kaybı veya yıkımı kabul edin. Mümkün olduğu ölçüde, çocuğunuza aile ve arkadaşlarının onlarla ilgileneceği ve hayatın normale döneceği konusunda güvence verin.
• Duyguları kabul edin ve normalleştirin: Çocukların duygu ve endişelerini tartışmalarına ve olayla ilgili olabilecek sorularını yanıtlamalarına izin verin. Dinleyin ve empati kurun. Tepkilerinin normal ve beklenen olduğunu bilmelerini sağlayın.
• Çocukları afetle ilgili olaylar hakkında konuşmaya teşvik edin: Çocukların deneyimlerini güvenli ve kabul edici bir ortamda tartışmak için bir fırsata ihtiyaçları vardır. Çocukların deneyimlerini tartışmalarını sağlayan etkinlikler sağlayın. Örneğin bu etkinlikler çizimleri, öyküleri, müziği, dramayı, sesi ve video kaydını içerebilir. Fikirler veya konuşmayı yönetme konusunda yardıma ihtiyacınız varsa bir uzmandan yardım isteyin.
• Olumlu başa çıkma ve problem çözme becerilerini teşvik edin: Etkinlikler, çocuklara problem çözme becerilerini afetle ilgili stres faktörlerine nasıl uygulayacaklarını öğretmelidir.
• Çocukların direncini vurgulayın: Çocuğunuzun yetkinliklerine odaklanın. Çocukların geçmişte, korktuklarında veya üzüldüklerinde başa çıkmalarına yardımcı olan ne yaptıklarını belirlemelerine yardımcı olun. Dikkatlerini doğal afetler yaşamış ve iyileşmiş diğer topluluklara çekin.
• Çocukların arkadaşlığını ve akran desteğini güçlendirin: Başkalarından güçlü duygusal destek alan çocuklar, zorluklarla daha iyi başa çıkabilirler.
• Kendi ihtiyaçlarınıza dikkat edin: Kendinize zaman ayırın ve duruma karşı kendi tepkilerinizle mümkün olduğunca tam olarak ilgilenmeye çalışın. Aile, arkadaşlar veya uzmanlar gibi diğer yetişkinlerle konuşarak duygularınızı başkalarıyla paylaşın. Fiziksel sağlığınıza dikkat edin. Ne kadar küçük olursa olsun, hoşunuza giden şeyleri yapmak için zaman ayırın. Daha iyi hissetmek için uyuşturucu ve/veya alkol kullanmaktan kaçının.

Deprem Sonrası Çocukların Taşınmaya Uyum Sağlamasına Yardımcı Olmak

Bir felaketten sonra sık sık yer değiştirme ihtiyacı, benzersiz başa çıkma zorlukları yaratır. Ebeveynler ve diğer bakıcılar mümkün olduğu ölçüde şunları yapabilir:

• Çocuklara arkadaşlarını görmeleri için fırsatlar sağlayın.
• Geçici konutta kalırken çocuğun değer verdiği kişisel eşyalarını getirin.
• Çocuğun ne bekleyeceği konusunda bir fikir sahibi olabilmesi için bazı günlük rutinler oluşturun.
• Çocuklara fikirlerini paylaşmaları ve endişelerini veya korkularını dikkatle dinlemeleri için fırsatlar sağlayın.
• Yer değiştirmenin neden olabileceği aksamalara karşı duyarlı olun ve çocuğun ihtiyaçlarına duyarlı olun.

Ebeveynler ve Bakım Verenler Ne Yapabilir?

Ebeveynlerin ve diğer bakıcıların, bir çocuğun kaygılarına ve korkularına neyin sebep olduğunu anlaması önemlidir. Bir afetin ardından çocuklar en çok şunlardan korkar:

• Afet tekrarlanacak.
• Yakınlarından biri ölecek veya yaralanacak.
• Yalnız bırakılacaklar veya ailelerinden ayrı kalacaklar.

Ebeveynler ve bakıcılar, çocukların endişelerini ve algılarını kabul ederek risk ve tehlike konusundaki yanlış anlamaları açıklığa kavuşturabilir. Hazırlık planlarının tartışılması, bir çocuğun güvenlik duygusunu güçlendirebilir. Küçük bir çocuk olayla ilgili sorular sorarsa ayrıntı vermeden basitçe yanıtlayın. Bir çocuk düşüncelerini ve duygularını ifade etmekte güçlük çekiyorsa, bir resim çizmesine veya bir hikâye anlatmasına izin vermek yardımcı olabilir.

Ebeveynler ve Bakıcılar Aşağıdaki İşlemleri Yapabilir:

• Çocuklarınızı konuşmaya ve endişelerini dinlemeye teşvik edin.
• Afet hakkında gerçeklere dayanan bilgileri ve devam eden güvenliklerini sağlama planlarını sakin bir şekilde sağlayın.
• Ailenizin afet planını ve afet malzemeleri kitini güncelleme sürecine çocuklarınızı da dahil edin.
• Planınızı uygulayın.
• Aile ve toplum yaşamını düzeltmeye yardımcı olabileceklerini bilmelerini sağlamak için onlara belirli görevler vererek çocuklarınızı sürece dahil edin.
• Çocuklarınızla fazladan zaman geçirin.
• İş, okul, oyun, yemek ve dinlenme için günlük rutinleri yeniden oluşturun.
• Ailenizin medyaya maruz kalmasını sınırlayın. Afetle ilgili haberler çocuklarda korku, kafa karışıklığı ve kaygıya neden olabilir.
• Aile, arkadaşlar, toplum kuruluşları veya diğer kaynaklardan oluşan sosyal destek sistemleri gibi destek ağlarını kullanın.
• Ailenizi hazırlayın. Afete hazırlanmak, ailedeki herkesin felaketlerin olduğu ve bu konuda bir şeyler yapabilecekleri gerçeğini kabul etmesine yardımcı olur. İnsanlar kendilerini hazır hissettiklerinde, daha iyi başa çıkarlar. Hazırlanmak için ailenizle birlikte aşağıdaki önlemleri alın:

• Sizin ve ailenizin vakit geçirdiği yerlerde mevcut olan acil durum planları ve prosedürleri hakkında bilgi edinin.
• Acil bir durumda nerede buluşulacağını belirleyin.
• Şehir dışından bir arkadaşınızdan veya akrabanızdan acil durum irtibat kişiniz olmasını isteyin. Bir afetin ardından aile bireyleri bu kişiyi aramalı ve nerede olduklarını söylemelidir.
• Tüm aile üyelerinin birbirleriyle nasıl iletişim kuracaklarını bildikleri bir iletişim planı yapın.
• Aile afet planınıza evcil hayvanlarınız için hükümler ekleyin.
• Planı uygulayın.
• Tahliye tatbikatları yapın, afet malzemelerini değiştirin ve güncelleyin.

Bir çocuk olanlardan dolayı çok üzülmeye devam ediyorsa veya tepkileri okuldaki çalışmalarını, evdeki veya arkadaşlarıyla olan ilişkilerini etkiliyorsa bir ruh sağlığı uzmanıyla konuşmak faydalı olabilir.

Hazırlayan: Stajyer Psikolog Damla Çetinkaya
Çocuk ve Genç Bölümü
DBE Davranış Bilimleri Enstitüsü

Kaynakça

Lazarus, P. J., Jimerson, S. R., & Brock, S. E. (2003b). Helping children after a natural disaster: Information for parents and teachers. Bethesda, MD: National Association of School Psychologists. http://www.nasponline.org/resources

The National Child Traumatic Stress Network (2007). Parent Guidelines for Helping Children after an Earthquake. https://www.nctsn.org/resources/parent-guidelines-helping-children-after-earthquake

DBE Çocuk ve Genç Psikolojik Danışmanlık Merkezi
Bizi Arayın  Terapistlerimiz